19 сентября, 2022 - 15:34
Ёсюмю 8-10 метрге жетген жемиш терекди. Туугъан жери Орта Азияды. Чапыракълары, тёгерекледиле неда жумуртха формалыдыла, жылтырауукъладыла. Гюллери акъладыла неда къызгъылдым-жарыкъ бетлидиле. Жемишлерини базыкълыкълары 3-6 сантиметрге дери жетген къызгъылдым-сарыладыла неда сарыладыла, аланы ичлеринде бирер ташлары бла урлукълары бардыла.
Къабарты-Малкъарда асламысында ёзен районлада ёседи. Жаз башында чапыракъла этгинчи окъуна чагъады. Жемишлери июнь-август айлада бишедиле.
Шапталны урлукъларындан алыннган жау дарман этиуде хайырланылады. Шаптал жау медицинада ауругъанлагъа укол этиуде, косметика балхам (мазь), кремле хазырлауда, аш-азыкъда да хайырланылады.
Битимни жемишлеринде бал туз (асламысы сахароза), къатханларында (алагъа курага дейдиле) бал туз, органикалы кислотала, каротин, тюрлю-тюрлю витаминле, темир, жез, марганец, кобальт кибик микроэлементле бардыла. Ала калийни тузу бла да байдыла. Ол себепли жюреклери ауругъанла шапталны, аны къатханларын да ашаргъа керекдиле. Адамны чархында витаминле жетишмей эселе, шапталдан сыгъылгъан суудан кюн сайын стаканны тёрт юлюшден ючюсюн ичерге тийишлиди.
Бу затланы эсде тутаргъа керекди. Шапталда бал туз кёп болгъаны себепли диабетден ауругъанлагъа ол жемишни кёп ашаргъа жарамайды. Аны ач къарангылай ашагъан да иги тюйюлдю. Шаптал ашагъанлай, ызындан сууукъ суу ичерге жарамайды – адамны ётдюрген этеди.
