3 ноября, 2021 - 13:19
Къабарты-Малкъарда библиотека системаны къуралыуууна, айныууна да уллу юлюш къошхан, КъМР-ни культурасыны сыйлы къуллукъчусу Машукова Людмила, Кючюкланы Магометни къызы, бу кюнледе юбилейин белгилейди.
АРИУ ЭСГЕРИУЛЮ САБИЙЛИК
Ол артда Къабарты-Малкъарны халкъ артисти боллукъ Кючюкланы Магометни юйюрюнде Белоруссияда туугъанды. Урушну отундан сау чыгъып, атасы бла анасы Вера Яковлевна Морозова бир юйюр къурагъанда, ала алыкъа Белоруссияда бандеровчула бла уруш этген аскерчиле эдиле. Магомет адъютанты болуп тургъан маршал П.Ф. Батицкий аны биргесине Москвагъа чакъыргъанды, болсада юйюрюню, саулай халкъыны да къыйын къадары кюйдюрген Магомет, анда да жетишимли боллугъу билинип тургъанлай, нени да къоюп, Къыргъызстаннга келгенди.
Людмиланы сабий жыллары анда сюргюнде озгъандыла. Ол ол заманны эсине тюшюре: «Къыргъызстаннга мен къагъанакълай тюшгенме. Эсимде къалгъаны уа – ыннам Изя (Тетууланы Хаджат) бла аппам Баба (Шабаз), атамы эгечи Фатимат, аланы ийнакълаулары. Ол къыйын кёчгюнчюлюкде чексиз сюймекликде ёсгенме. Юйню жаны бла арыкъ бара эди. Аппам салгъан терек бахчада алмаланы татыулары эсимдеди. Баба тюрлю-тюрлю терек бутакъланы бир бирине жалгъап, бир терекде кёгетлени бир ненча сортун ёсдюргенди. Арбазыбыз а – бийик георгина гюлледен толуп. Анам къараучу эди алагъа. Сора, школгъа барыр заманда орус тилни билмегеним себепли, мени садикге бергенлери эсимдеди. Анда юйреннген эдим орусча сёлеширге…»
ЖОМАКЪ ХАПАРЛЫ КАВКАЗДА
Узакъ Кавказны юсюнден ол къартланы хапарларын эшитип ёсгенди. Ол хапарла жомакъгъа ушап, Бабугентге къайтып келгенлеринде, къызчыкъ къайдады ол сиз айтыучу жомакъ деп, излегенди. Ыннасы уа: «Ол анда, Огъары Малкъардады, Зылгыда», - деп, мудах жууаплай эди.
Атасыны туугъан жери Уллу Малкъарны артда кёргенди Людмила. «Жилямукъла тамагъыма тыгъыла, ол кюн ангылагъан эдим сабийлигими жомагъы къайда болгъанын…» - дей эди ол, кёп заман озгъандан сора.
Бабугентде жашай башлагъанлай, малкъар театр жангырып, Магометни ары чакъыргъанларында, юйюр Нальчикге кёчгенди. Нальчикде школну бошагъандан сора, республиканы ол замандагъы культураны министри болуп ишлеген Эфендиланы Константин Касимович юйретип, Людмила Москвада къырал культура институтда библиотека жаны бла окъургъа киргенди.
ИШ ЮСЮНДЕ
Окъууун бошап, Нальчикге къайтып, Людмила 1970 жылда Надежда Крупская атлы къырал миллет библиотекада башлагъанды урунуу жолун. Бир къауум заманны – юч жылны анга аспирантурада окъугъан баш иеси Тазал Машуков бла кетип, Москвада жашаргъа тюшгенди. Анда да ол Москваны къырал университетини илму билиотекасында ишлеп тургъанды. Артда уа алгъыннгы ишчи жерине къайтханды.
Бир кесекден аны, иш юсюнде билимин, къураучу хунерин да эсге алып, Республиканы жаш тёлю библиотекасыны директоруну орунбасары этгендиле. 1988 жылда уа ол Нальчикни Ара библиотека системасыны таматасы болгъанды. Людмила бу къуллукъда отуз жыл ишлегенди.
ЮЙЮР НАСЫБЫ
Алда сагъынылгъаныча, Людмила Кючюкланы Магометни къызыды. «Атамы намысы бийикде болгъаны, аны халкъ бек сюйгени бюгюн да болушады. Ёхтемленнген а сабий заманымдан да этеме. Биз Азиядан кёчюп келе туруп, атама къанатла битгенча эди – хар ким бла къучакълаша, хар кимни тансыкълай, алай къууанчлы эди ол. Анам а, аны алай къууаннганын кёрюп, жарыкъ ышара эди. Атамы намысы юйде да бек бийик болгъанды. Анабыз, анга сормай, аны оноуу болмай, атлатмагъанды бизни. Атам кеси да бек сакъ эди сабийлери, эгечим, къарындашым да, адепли болуп ёсерлерине», - дейди.
Баш иеси, белгили журналист, филология илмуланы кандидаты, кёп жылланы республика газетни баш редактору болуп тургъан Тазал Машуков бла ол Москвада бир заманда окъугъандыла. Жерлешлени жыйылыуларында 1964 жылда 7 ноябрьде тюбешгендиле.
Биринчи кёренлей окъуна ангылагъанды студент жаш Людмила аны жашаууна ёмюрге киргенин. Сау кечени къатына адам къоймай, тепсегенди аны бла.
Бир кере уа экиси да Адабиятчыланы ара юйлерине бир жыйылыугъа баргъанлай, Къулийланы Къайсын, Людмиланы да къолундан тутуп: «Тазал, мени жаш шуёхум, мен сени Кючюкланы Магометни, «народныйни» къызы Людачыкъ бла танышдырыргъа сюеме», – деп къучакълагъанын, ала бир бирни энди кёргенча этгенлерин экиси да бюгюн ышарып эсгередиле.
1968 жылда ала бир юйюр къурагъандыла. Элли жылгъа жууукъну бир бирни билип жашайдыла. Эки къыз ёсдюргендиле. Шуёхлары кёпдю. Алагъа эшиклери ачыкъдыла.
ЫРАЗЫЛЫКЪ
Алгъаракълада, коллегалары да унамай тургъанлай, Людмила Магометовна солургъа кетгенди. Аны атын биргесине ишлегенле дайым ариу бла сагъынадыла. Ол аланы хар бирини да жашауларын, болумларын билип, алагъа онг тапдырып тургъанын ыразылыкъ бла къайтарадыла.
Саугъала жаны бла айтханда, Кючюкланы-Машукланы Людмила Къабарты-Малкъарны культурасыны сыйлы къуллукъчусуду. Халкъла аралы Палата аны «Элита библиотечного дела» деген майдалгъа тийишли кёргенди. Дагъыда аны бла баш иесин «За любовь и верность» деген майдал бла саугъалагъандыла.
Людмила бир ненча кере Нальчикни шахар советини депутатына айырылгъанды. Тиширыуларыны советлерини президиумуну, дагъыда КъМР-ни культура министерствосуну коллегиясыны келечиси, «Единая Россия» партияны республикалы бёлюмюнде политсоветни секретарыны орунбасары да болгъанды.
Бюгюн анга саулукъ бла жюрек ырахытлыкъ керекдиле. Аллах ол затланы къызгъанмай берсин ариу да, акъыллы да эгечибизге.
