25 июля, 2023 - 13:59
Сотталаны Борисни жашы Анзор Бедикни орта школунда географиядан, экономикадан бла ОБЖ-дан устазды. Анзор Борисович дерслерин сейир бардырыргъа, билимни юсю бла окъуучуланы миллетлерине, туугъан журтларына сюймекликлерин кючлерге итинеди.
Мектепни ахшы бошап, усталыкъ алып, ол туугъан элине къайтыргъа сюйгенди. Мураты сабийлеге терен билим берирге, ала халкъыбызны тарыхын, маданиятын билирча этергеди.
- Анзор Борисович, бу усталыкъны не мурат бла сайлагъаныгъызны айтсагъыз эди.
- Мен школда окъугъан заманда географиядан устазыбыз жокъ эди. Андан дерслени бирде биолог, бирде тарыхчы берип тургъанды. Аны юсюнден сагъыш эте, кесибизде бу илмуну билген адамыбыз болса иги эди, деген акъыл бла сайлагъанма. Директорубуз да аны къабыл кёргенди.
Ата журтну багъалай, сабийлени патриот ниетледе ёсдюрюуге уллу магъана беребиз. Абаданлагъа тюбейбиз, Хорламны кюнюн белгилеуню чегинде элде эсгертмени ариулайбыз. Бир болум эсимден кетмейди. Бир кере алай барып, эсгертмени тазалай тургъаныбызлай, жауун жаууп башлайды. Сабийлени машинагъа жибереме, алай аладан бири кетерге унамайды. Жибийсе дегенимде, ол: «Юслерине танкала келе туруп, ала жауун неда къар жауады, жел урады деп, машина ичине кирип къалмагъандыла. Сора биз жауун тюбюнде онбеш минутну туруп, аланы эсгертмелерин къалай тазаялмакъ», - дегенди. Аны ол сёзлери уялтхан окъуна этгендиле. Ма аллай сабийле окъуйдула бизде, ала ючюн тартады жюрегим бери.
- Ата-бабаладан къалгъан затланы уа къайдан жыйгъансыз?
- Кесими муратым тарыхчы болургъа эди, краеведениядан кружокну элтеме. Артефактланы сабийле бла жерни къазып, зат табайыкъ деп баргъанда жыйгъанбыз. Элни огъарысында шиякы къабырла бардыла. Анда 17-18-чи ёмюрледен къалгъан къошунла, чабырла, таулу бичакъла, таш болгъан моллюскла, сарымсах эзген келли таш, жюн таракъ, къалпакъланы ишлегенде хайырланылгъан кергич эм кёп башха зат жыйгъанбыз.
Ата-бабаларыбыз ёгюзлеге да налла ишлеп болгъандыла, ала атныкъыладан жумушакъдыла, аланы да коллекциябызгъа къошханбыз. Сабийле бла чабырла этерге юйреннгенбиз, ала кеслери аллына да кёп зат табып келтиредиле.
- Алай бла археология бла да кюрешесиз.
- Жол ишлегенде, жер къазыу бла байламлы башха жумушланы тамамлагъанда ауур техника хайырланылады. Ол кирген жерде быллай затла сакъланмайдыла. Ала уа бизни тарыхыбыздыла, ата-бабаларыбызны жашауларын-турмушларын ачыкълагъан шартладыла. Ууалып, тас болуп кетселе, бек ачыу тиерикди. Тырныауузну музейине да кёп экспонат жибергенбиз. Бюгюн биз тарыхыбызны тас этип къойсакъ, тамбла сабийле аны бизге нек сакъламагъансыз, деп кёлкъалды этерикдиле.
- Элигизде налат таш барды, аны магъанасы неди?
- Налат ташха аманлыкъ ишле этгенлени байлагъандыла. Аланы къатлары бла ётгенле уа: «Налат болсун санга», - деп айып этгендиле. Аны уллу юйретиу магъанасы болгъанды, бюгюн да ол жеринде турады. Сабийлени анга, Бедик дорбунлагъа экскурсиягъа элтгенлей турама, алагъа быллай жолоучулукъла бек сейирдиле.
- Устазлыкъ ишигизге къайтайыкъ, школда къаллай бир заманны урунасыз?
- 2001 жылдан бери тохтаусуз. Къабарты-Малкъар къырал университетни педагогика колледжин бошагъанма. Артда уа, къарындашларым айтханларына тынгылап, Пятигорскда экономика жаны бла бийик билим алгъанма. Алай къарындашларым бухгалтерия жанына барсам сюе эдиле, мен а мектепни сайлагъанма, ОБЖ бла географиядан сора да, экономикадан дерсле береме.
- Археологиягъа, тарыхха да сейиригиз бола тургъанлай, экономика жаны бла бийик билим алып, школда къалыргъа нек излегенигиз?
- Бир башха жерде ишлерге акъылыма да келмегенди. Сабийле бла иш, сёзсюз, кёп заман, кюч да излейди, алай аладан да санга жашаугъа сейир, жашлыкъ «жугъады» дерчады. Башхача айтханда, ала къартайыргъа къоймайдыла. Мен мында, Кёнделенде да ишлейме. Элимден башха жерде жашаргъа, шахарда къалыргъа итинмегенме.
- Инсанны битеулю айныуунда экономика, география, тарых керекли предметледиле, алай жашау бардырыуда ОБЖ да бек магъаналыды.
- Бу предметни эм магъаналыгъа санайма, нек дегенде ол инсанны саулугъун сакълау бла байламлыды. ОБЖ-дан дерслени МЧС-ни къутхарыучулары бла байламлыкъда да бериучюме. Ала биринчи медицина болушлукъ къалай этилгенин, къыйын болумда инсан кесин къалай жюрютюрге кереклисин ангылатадыла. Аурууланы тинтебиз, сабийле мында устазны айтханын эсге алсала, кеслерине кёп хайыр табарыкъдыла, керек кезиуде башхагъа да болушаллыкъдыла.
- Арт кезиуде билим бериуде бола тургъан тюрлениулеге кёз къарамыгъыз.
- Электрон журнал, интерактив къанга, интернет, онлайн-трансляцияла эм башха жангычылыкъла – мен аланы заманны излемлерине кёре кереклилеге санайма, ала, къагъыт айландырыуну кетерип, ишибизни тынчыракъ да этедиле. «Билим бериу» миллет проектни чегинде жети жыл мындан алгъа кабинетими битеу керекле бла жалчытхандыла.
- Къарайма да, сизге окъуучула бла бир тил тапхан къыйын тюйюлдю…
- Анда уллу жашырынлыкъ жокъду. Жаш адамла, сабийле нени жаратадыла, эслерин неге бёледиле – анга къараргъа керекди. Бир кере сейир этеме – была не музыкагъа тынгылайдыла деп. Кесим да тынгылайма, жаратама. Ала да машинамда олтуруп, сиз сюйген жырлагъа биз да бир къарайыкъ деп, бизни заманыбызны макъамларына бюсюрегендиле. Ма алай, аз-аздан байламлыкъ табаса.
Сора, окъутхан сабийлеринги жетишимлерин кёрсенг, ала бир жерде алчыла болсала, къыйынынг зырафына кетмегенин ангылайса, алай бла ала сени ишинги бетин чыгъарадыла, ол а жангы кюч, учунуулукъ да береди.
