27 сентября, 2023 - 12:25
Таппасханланы Фэриде Тёбен Чегемде ёсгенди, Нальчикде биринчи номерли гимназия школну айырмалы бошагъанды. Аны Бир къырал сынаулада болдургъан жетишимлерин да белгилеп айтырчады. Сёз ючюн, обществознаниядан – 89, бирси дерследен да сексенден аслам балла алгъанды. Аллай эсеплерини себеби бла уа Москваны къырал университетини юристлени хазырлагъан факультетини бюджет бёлюмюне кирирге онг чыкъгъанды. Быйыл ол экинчи курсну бошагъанды. Биз аны бла студент жашауну бла жаш тёлюню юсюнден ушакъ этгенбиз.
- Фэриде, сен юристлени хазырлагъан ызны сайлагъанса. Бюгюнлюкде жаш тёлюге бу усталыкъны сейири недеди?
- Школда окъугъанымда къалай эсе да обществознание дерсни бегирек жаратханма. Бу илмуну юсю бла адам кесини къаллай эркинликлери барлыгъын билирге да болады. Жашауда инсанны терслиги да болмагъанлай окъуна, сакъланмагъан къыйын болумлагъа да тюбейди. Быллай кезиуде адамгъа болушлукъ этерге сюеме.
Юрист усталыкъны жамауатны арасында даражасы да барды. Ала тюрлю-тюрлю организациялада, правону сакълагъан бёлюмледе, халкъла аралы компаниялада, башха къырал учреждениялада да кеслерине иш табаргъа боллукъдула. Бу усталыкъны сайлагъанны ишсиз къалырма деген къоркъууу боллукъду деп айталлыкъ тюйюлме.
Хар зат адамны кесини къолундады дерге сюеме. Ишинги иги билсенг, сени аллынга келгеннге къайгъырып болушлукъ да этсенг, адамла хурмет берип, багъалагъан да этерикдиле. Къайсы усталыкъда да алгъа итиниулюк, тюзлюк, ачыкъ ниетлилик керекдиле.
- Къыралыбызны эм белгили окъуу юйлеринден биринде, уллу шахарда билим алгъан жаш адамныча, къаллайладыла сезимлеринг?
- Айтханымча, къыйын эсе да, окъууума кёл салама. Бирсиледен артха къалмай, программаны тамамлайма. Биринчи курсда ата, анама, юйге тансыкъ да болгъанма. Аны себепли айгъа бир кере юйге келип да тургъанма.
Элде тау сууну татыуу окъуна манга башхады. Ашны юсюнден айтсакъ да, биз юйреннген хантла – ала башхадыла. Хычинлени къалай да кесибиз этерге кюрешсек да, этни уа мында сюйгенингча тапмайса.
- Сенден сора да, таулу къызла, жашла уа бармыдыла анда билим алгъан?
- Хау, бардыла. Сёз ючюн, тенг къызым Жанатайланы Азинат Тырныауузданды. Ол филология факультетде окъуйду. Бир бирибизден узакъ болмай турабыз, китапханагъа, неда парк тийресине бирге барыучубуз. Экибиз да тауча сёлешебиз бирге болгъан заманда.
Мында окъугъан малкъарлыланы бла къарачайлыланы «Землячество» деген аралары барды. Анда тюрлю-тюрлю тюбешиулеге, жыйылыулагъа да къатышабыз. Бизни республиканы бла Къарачайны представительстволары бир тюрлю жыйылыу хазырласала, алагъа болушабыз, «Элбрусоидни» жумушларына, бирси окъуу юйлени «Землячестволарына» да къатышабыз.
Быллай тюбешиуле жаш тёлюге адет-тёрени, миллет тепсеулени, тилни унутмазгъа, бир бирге хурметни кючленирине себеплик боладыла. Азинат назму окъуса аллай тюбешиуледе, анга сюйюп тынгылайбыз. Ол асламысында Къулийланы Къайсынны чыгъармаларын тауча айтады. Ёз тилибизде жырлагъанла да бардыла, тепсегенле да алай.
Кёп болмай ёзден адетни юсюнден тюбешиу болгъанды. Анда аслам затны билгенме. Тёрелерибизге да сейир этгенме. «Неме оюн» деген ат бла къуралгъан оюнда нарт сёзлени, айтыуланы, энди аз жюрютюле баргъан сёзлерибизни, ангыламланы эшитесе. «Неме оюнда» жаланда адет-тёрелени угъай, маданиятны, санатны, спортну, кинону юсюнден да барады сёз.
- Къаллайды бюгюннгю жаш тёлю?
- Мен алай сунама – ол ариу къылыкъда юйреннген, таза ниетде ёсген тёлюдю. Ала окъургъа, билим алыргъа да сюедиле. Бир бирге не заманда да болушургъа хазыр болгъан къылыкълары да хурметге тийишлиди.
Аны бла бирге уа бусагъатдагъы жаш тёлю алгъан билимин жашауда хайырланып, жамауатха хайыр келтирирге, жетишимли болургъа да излейди. Дагъыда бир затны чертирик эдим – ала алгъадан да къайсы жолну сайларыкъларыны сагъышын эте да биледиле. Ол ышан а заманны бошуна оздурмазгъа, жетишимли болургъа да себепликди.
Сора Чегем чучхурлагъа, тамаша табийгъатыбызгъа келирге, кёрюрге эмда билирге излегенлери боладыла. Абадан тёлюлери мында бола тургъанларыны юсюнден айтып, артда кеслери да келирге мурат этедиле.
Хычинлерибизге да сейирлери уллуду. Ол жукъа къалай болады, аны ичин тылыгъа къалай саласыз деп сорадыла. Кёргюзтгенибизден сора уа, тенг къызыбыз энди Таганрогга юйге барсам, анда адамларыма этип сыйларыкъма деп да айтханды.
- Бош заманынгы уа къалай хайырланаса?
- Белгилегенимча, окъууум тынч тюйюлдю. Артха къалмаз ючюн дерслеринги къадалып тамамлагъанлай турургъа тюшеди. Биринчи-экинчи курсда илму бла кюреширге къоймайдыла. Аны сылтауу недеди десегиз, профильли предметле аз боладыла. Бирси дерсле уа асыры кёпдюле, аны ючюн а программада берилген ишлени тамамлагъан къыйынды.
Энди ючюнчю курсда илму бла кюреширге да сюеме. Ол сынам жыйышдырыргъа ахшы себеплик этерикди. Бакалавриатны бошасам а, магистратурагъа Москваны юристлени хазырлагъан къырал академиясына барыргъа излейме (МГЮА). Окъуууму таууссам а, республикагъа къайтыргъа сюеме.
Бош заманым болса, фотоаппарат бла сурат алыргъа сюйюучюме. Табийгъатны, сейир архитектура магъаналы мекямланы жаратама. Китапланы асламысында тауча окъуйма. Мечиланы Кязимни, Къулийланы Къайсынны, Зумакъулланы Танзиляны лирикалары бюгюн жазылгъан кибикдиле.
Малкъар халкъ жомакъланы сабийлигимден жаратама. Аланы окъуй, бир акъылгъа тюшюнесе, бир затха юйренмей къалмайса. Андан ары уа не боллукъ болур деп сакълагъан да сейирди. Андан къалса уа, детективлени окъуйма.
