12 июля, 2022 - 11:15
Андан бери кёп жыл озгъан эсе да, манга этген ахшылыгъын бир заманда да унуталмагъанма, унутурукъ да тюйюлме. Бир Аллах бла кесим билеме аны. Билгич Афужа адамлагъа жарагъанын, къыйын ауругъанланы сау этгенин айтып да эшитгенме, кёзюм бла да кёргенме. 1963 жылда онг бутум инчигими ашыгъындан башлап жан сюегиме дери бек къаты ауруп тебирейди. Арталлыда атлар онг тапмай къалама.
Амалсыз болуп, жолгъа чыгъаргъа тюшсе, хар он атламдан бир солуйма. Элде больницада жатып, бакъдыргъан да этеме. Элибизде Байсыланы Керим билимли врач эди. Эки жыйырма кюнню ичинде ол мени ауруууму тинтди, анализле кёргюзтгенлерине кёре, дарман берип турду. Болсада саулугъумда иги жанына тюрлениу болмады.
Андан сора Къашхатауну больницасында да аллай бир жатама. Манга районну бек иги врачы Мокъаланы Жанхот къарай эди. Ол да билгенин аямады. Къыралда чыкъгъан жангы дарманла бла да бакъды. Алай андан да болмады хайыр.
Сора мени Нальчикде больницада жатдырадыла. Ичерге дарманла бередиле, уколла этедиле, ыйыкъгъа бир кере кюзгюге тюшюредиле. Бир зат болушады деп билмейме. Бутуму бургъаны, ауругъаны селеймейди, бир да аз болмайды, турушунлайды. Врачла, кёп ушакъ эте, ауруу къаллай болгъанын билалмай сагъышлыдыла.
Бираздан Нальчикни больницасындан да эркин этдиле. Юйюме жыйышдым. Аллай бир багъылгъандан сора да аурууум иймейди.
Бир кюн эгечим келип, жарсыгъанымы кёрюп: «Тюнене Акъ-Сууда бир уста къатын барды деп эшитдим. Азретни (гитче къарындашым) нёгер этип анга бир барсанг эди. Кёп, саусузгъа болушхан хапар айтадыла».
Эгечими хапарына бек къууандым. Эрттен ала Азрет бла бирге жолгъа тебирейбиз. Олтуруп ахыры бла да онгум жокъду. Жатып неда ёре сюелип турургъа керекме. Автобусну темирлеринден къаты тутуп, сюелгенлей, Акъ-Суугъа жетдим. Алайда адамлагъа соруп, билгични юйюн тапдыкъ.
Юйю гитче суучукъну жагъасында. Кирдик. Уллайгъан ынна бет жарыкълы тюбеди. Мен да жумушуму ангылатдым. Ол а: «Охо, охо, жашым», - деди да, бир китапны алып, чапыракъларын ары-бери аудуруп тебиреди.
Сора бираздан мени жашауумда болгъан, эсимде къалгъан, белгили затларымы айтды. «Бир харамгъа къатышханса, юч ай тауусулуп, тёртюнчю айда ол эсинге тюшерикди, ары дери уа угъай», - деди дагъыда. Ауругъан бутуму да сагъынды. Ол кезиуде мен а: «Сен аны сау эталлыкъмыса», - деп терк сордум.
Ол а, манга бурула: «Жашым, тёрт-беш айны больницалада жатып чыкъдынг, докторлагъа бу сорууну бералмагъанса. Манга уа бусагъатда келип сораса. Ашыкъгъан суу къайры жеталмаучусун билесе да?» - деп кёзюме къарады.
Сора Афужа уа дагъыда былай деди: «Бюгюн баш кюндю. Келе тургъан орта кюн, мен айтхан затланы алып келсенг, аурууунга дарман этерме», - деди да, айыу жау, ёт, спирт, аракъы санады.
Къайтып келдик элге. Къарындашым, кесим да битеу тау элледе сорушдуруп, билгич айтхан кезиуге не айыу жау, не ёт табалмадыкъ. Аракъы бла спирт алып келдик.
- Бирси экисин табалмазлыгъыгъызны биле эдим. Алай бошдан айтхан эдим. Ала кесимде бардыла. Энди санга дарман этип башлайым, - деди. Сора, мен да къарап тургъанымлай, бир шешаны алды да, ёнчелеп, анга онбеш тюрлю зат къуйду. Ызы бла иги къатышдырды да, уллу къашыкъ бла бирин кеси уртлады. Титиреди. «Бираз кючлюракъмы этген болурма. Алай сен эр кишисе, кётюраллыкъса. Эрттен, тюш, ингирде уллу къашыкъ бла бир ич», - деп, этген дарманын да берип ашырды.
Юйге келгенден сора, Афужа айтханча, дарман ичип турдум. Аны ючден бирин тауусхунчу, бутум иги боллугъун ангыладым. Иги да болдум.
Артда мен, билгични жокълай, аны юйюне бара тургъанма. Бир жол юй бийчебиз: «Муну Афужагъа элте бар», - деп, он литр сыйыннган орун бла айран берди. Мен а унамадым. Билгични юйюне киргенимлей, ол, мени бетиме къарап: «Жашым, келин хазырлагъан айранны нек келтирмединг? Мен Малкъарны айранындан бир ичгенликге, гюняхмы боллукъ эди?» - деди, ышара-ышара.
Афужа, эр намысым ючюн кётюрюп келирге унамадым дегенимде: «Кена сени уа», - деп, аркъама да къакъды.
Дагъыда бир баргъанымда, отоуда хапар айта тургъанлай, билгич: «Жашым, турчу, эшиклени ичинден къадауун сал да къой. Бери эки аман къатын келе турадыла. Мен алагъа къарарыкъ тюйюлме», - деди.
Ол айтханлай этип, терезени къыйырындан къабакъ эшик таба къарап турама. Бир кесекден эки къатын арбазгъа кирдиле. Ала уа бизни элден, мен таныгъан адамла. Эшикни къакъдыла. Ачылмагъандан сора арбазда шинтикде бираз олтурдула. Сора чыкъдыла да кетдиле.
Бир жол а юй чигинжиге байланып 11-12-жыллыкъ къызчыкъ. Отоу къыйырында атасы бла анасы жиляй. Афужа уа анга айт дей даулай. Ол айтмаса уа, жаягъына-жаягъына ура. Айтхан сёзюн а къагъытха жаза да, отха ата. Къызчыкъ шайтанлы болуп ауруй эди.
Энди таматалары къалгъанды. Аны да айт, деди. Къызчыкъ тынгылады. Афужа жангыдан аны жаягъына иги да къаты урду. Къызчыкъ жиляй тургъанлай бир зат айтды. Билгич аны да жазып, отха атды.
Артда бир баргъанымда, ол къызчыкъны анда кёрдюм. Халы тап эди. Мени да аш-суу бла сыйлады. Афужа уа: «Мен къарт болгъанма. Ауругъанлагъа иги къараялмайма. Билимими санга ётдюрейим», - деген эди. Мен а тютюн ичгеними сылтаугъа салама. «Аны уа бек терк къойдурурла», - деген эди.
Афужа кёплеге жарагъанын билеме. Кесиме къалай болушханына къошмай, къоратмай айтдым. Аллах гюняхларын къурутсун, жаннет ахлусу этсин.
