9 августа, 2022 - 11:15
Сыту гъэщIэгъуэныщэу зэхэлъ цIыхум и гъащIэр. Хэти елъагъу дахэри фаджэри, захуэри къуаншэри, хъунури мыхъунури егъэбелджылы. Сабий психологхэм зэрыжаIэмкIэ, цIыхур щыцIыкIу лъандэрэ усэ тхыным, уэрэд жыIэным етамэ, балигъ гъащIэм зыпэщIэхуэнкIэ хъуну гугъуехьхэр къытемыхьэлъэу къызэренэкIыф.
Нобэ нэIуасэ фызыхуэтщIыну адыгэ пщащэ цIыкIум - оперэ, классикэ уэрэдхэр зэчий ин хэлъу утыку къизыхьэ БищIо Iиман и сабиигъуэр къежьащ творчествэ и лъэныкъуэкIэ купщIафIэу…
Iиман 2008 гъэм фокIадэм (сентябрым) и 18-м Иорданым и къалащхьэ Амман къыщалъхуащ. Кавказ зауэ лъыгъажэм щыгъуэ Тыркум ирахуауэ щыта адыгэхэм я щылъхущ уэрэджыIэм и адэ Янал. И анэ Мэг – Америкэм и Штат Зэгуэтхэм щыщщ, инджылызщ. Унагъуэм Iиман я сабий курытщ, абы дэлъхуитI иIэщ: Ехьярэ Iэдэмрэ.
Хэкурыс адыгэхэр куэд щIауэ кIэлъоплъ БищIо Iиман и творчествэм зэрызиужьым, ирогуфIэ икIи ирогушхуэ ар гъуазджэ утыкум вагъуэщIэ цIыкIуу къызэриувам. Апхуэдэуи, пщащэм и гъащIэм, и мурадхэм теухуауэ къыддэгуэшэну Интернет IэмалкIэ зыщыхуэдгъазэм, и гуапэу къытпэджэжащ, ди упщIэхэми жэуап къритыну дызэгурыIуащ. Ауэ, дызэпсэлъэн ипэ къихуэу, Iиман и анэм къытхуитха псалъэхэм щхьэфэцкIэ даIэтащ: «Си пщащэм фIыуэ елъагъу адыгэм и щэнхабзэр, ирогушхуэ зэрыадыгэм. Пэжым фыхуеймэ, сэ зэшыгъуэм ихь къызэрыгуэкI американ цIыхухэм сащыщ къудейщ. Аращ сэ зэрызыслъытэжыр. Адыгэхэм сынывохъуапсэ, фэ фиIэщ гъэ мин бжыгъэкIэ зэманым хуэмыгъэкIуэда тхыдэ…»
- Iиман, япэрауэ, дэнэ ущеджэрэ, сыт хуэдэ предметым нэхъ ущехъулIэрэ?
- Америкэм и Штат Зэгуэтхэм дыкъыщыIэпхъуам, Флоридэ къалэм япэу дыщетIысэхати, тпэмыжыжьэу щыIэ еджапIэм сагъэкIуащ. Ауэ, абдежым сызэреджагъэшхуи щыIэкъым. Си адэ-анэм еджапIэр щызухкIэ и чэзум сыкъащтэжыну яхущIыхьэтэкъыми, ахэр си егъэджакIуэхэм ягурыIуащ ди унэм къакIуэурэ къыздэлэжьэну. Ауэ, си анэм и дэсыгъуэ махуэхэм езым сригъаджэт.
Хэти лъэкIынущ Америкэм щIэныгъэ куу щызригъэгъуэтыну. Псалъэм папщIэ, нобэ сэ хьисэпыр е географиер си гум нэхъ къещтэ жысIэмэ пцIы супсынущ. Лъэныкъуэ псоми соплъ, нэхъ къыздэхъур къызгурыIуэн щхьэкIэ.
- Бзэ дапщэ пщIэрэ? Адыгэбзэр уи унагъуэм къыщывгъэсэбэпрэ, фрипсалъэрэ?
- ФIыуэ сощIэ инджылызыбзэр. Сропсалъэ хьэрыпыбзэм, итальяныбзэм, тIэкIу къызгуроIуэ адыгэбзэр, ауэ сытегушхуэфкъым, бзэм нэгъэсауэ сызэрыхуэмыщIам сроукIытэри. Амман щыпсэу си дадэмрэ нанэмрэ хъарзынэу анэдэлъхубзэр ягъэшэрыуэ, тхылъи йоджэф икIи мэтхэф. Абыхэм къызэрызжаIэжамкIэ, илъэсищэм щIигъукIэ узэIэбэкIыжмэ, Иорданым къэIэпхъуа ди адэшхуэхэм къыздахьауэ щыта ди бзэр кIуэдыжыпэным нэсащ. Ауэ, сэ сыпылъщ си уэрэдхэмкIэ адыгэбзэр утыку къисхьэным. Апхуэдэуи, сIурылъщ…
- Уэрэдхэм и гугъу щыпщIакIэ, укъытхутепсэлъыхьамэ хъунт япэу музыкэм, творчествэм зэрызепта хъуам… Илъэс дапщэ хъуауэ уэрэд жыпIэрэ?
- ИлъэситI-щы сыщыхъуам, фIыуэ слъагъут къэрэндащкIэ сурэт гуэрхэр сщIыну. Нобэ хуэдэу сощIэж. ИтIанэ бжэмышх къасщтэурэ телевизорым къихьэ уэрэджыIэхэм запысщIыжт, сигу изубыда уэрэдхэр щхьэхуэпсалъэу махуэ псом къыздесхьэкIт. Гупсэхугъуэрэ гухэхъуэрэ къызет си творчествэм. Зыгуэр къыщызэмыхъулIи щыIэщ, ауэ сигу зэи згъэкIуэдкъым. НыбжькIэ илъэситхум ситу, япэ дыдэ итальяныбзэкIэ оперэ уэрэд сценэм щыжысIауэ щытащ.
- Кавказым зэгуэр ущыхьэщIа, укъэкIуэну гугъэ уиIэ?
- Хэкужьым зэи сыщыIакъым, ауэ адыгэхэм ятеухуа хъыбар куэд седжащ икIи ди нэхъыжьхэм жаIэжу зэхэсхащ. Хэкум и гугъу къыщысхуащIкIэ, гупсысэх сохъури, а щIыналъэр нэгъуэщI планетэ гуэрым щыIэ хуэдэу къысщохъу. Си нэ къокI сынэкIуэну, адыгэхэм саIущIэну, сахэтыну сыхуейщ. ЗэрызэхэсхамкIэ, Хэкум и къуршыбгхэр дахащэщ…
- Iиман, дызэрыщыгъуазэмкIэ, уэ музыкэ фестивалхэм ухэтащ, япэ увыпIэхэри къыщыпхьащ. Апхуэдэ зэхьэзэхуэхэм дауэрэ ухэхуа, хэт ухигъэхьа?
- Америкэм и Штат Зэгуэтхэм я гимныр нэхъыфIу зыгъэзащIэ къыхахын хуейти, флоридэдэсхэр уэрэд жыIэнкIэ творческэ зэпеуэм зыхуагъэхьэзыру щызэхэсхым, сэри сыкIуащ абдеж зыкъыщызгъэлъэгъуэну. ЕджапIэм сыкIуагъащIэти, сабиифэ къызаплъырт. Арати, сэ сытекIуауэ къыщыщIэкIым, бейсболкIэ чемпионатыщIэ а ГимнымкIэ къызэIузагъахауэ щытащ. Хуабжьу срогушхуэ апхуэдэ Iэмал къызэрызатам.
Иужьым, 2017 гъэм Ливан къэралым щекIуэкIа «Хьэрыпхэм зэчиифIэхэр къалъыхъуэ» музыкэ фестивалым и етхуанэ къекIуэкIыгъуэм срагъэблэгъащ. Дунейпсо оперэ музыкэр езыгъэфIэкIуахэм ящыщ, классик уэрэджыIэ Бочелли Андреа итальяныбзэкIэ игъэзащIэ «Con te partirо» (СыныбдэкIуэнущ) зи фIэщыгъэцIэ уэрэдыр финалым щыжысIэм, залым щIэсахэм текIуэныгъэр сэ къысхуагъэфэщащ, икIи текIуапщIэу къыщысхьащ доллар мини 130-рэ.
Фестивалыр иуха нэужь, тхьэмахуи дэмыкIауэ, Иорданым и пащтыхь Абдаллэ ЕтIуанэм и деж срагъэблагъэри, къэралым и хуитыныгъэм и Махуэм ехъулIэу, «ФIыщIэхэм папщIэ» дыщэ медалыр къысхуагъэфэщащ. Сабий ныбжьым ситу оперэ уэрэд хьэлъэхэр зэрызгъэзащIэм папщIэ къызатауэ сиIэщ «Global prodigy» саугъэт лъапIэр.
2019 гъэм «Америкэм зэчиифIэхэр къелъыхъуэ» фестивалми сыхыхьэри, финалым икIа нэхъыфIипщIым сахэхуащ. СытекIуэфакъым, сыту жыпIэмэ икъукIэ гугъут жыжьэ унэсыныр.
- Сыт хуэдэ музыкантхэм уадэлажьэрэ? Макъамэ Iэмэпсымэхэм уеуэфрэ? ВокалымкIэ зыбгъасэрэ, уи макъым и зыужьыныгъэм дауэ уелэжьрэ?
- Нидерланды къэралым щыщ дирижёр цIэрыIуэ Рье Андре и оркестрыр Америкэм къыщишэм, нэIуасэ дызэхуащIащ, икIи зэгъусэу зы уэрэди дгъэзэщIауэ щытащ.
Музыкэ Iэмэпсымэхэм ящыщу классикэ гитарэмрэ гавай къэралым щащI гитарэмрэ соуэф. ВокалымкIи илъэс еплIанэ хъуауэ зызогъасэ. И нэхъыбэм, музыкэм зэман куэдыщэ сфIехьри, седжэнуи щысхущIэмыхьэж къохъу.
- Iиман, уэркIэ хэт адыгэ пщащэр?
- Ар гулъытэ зыхэлъыпхъэ, зи унагъуэм щыщ дэтхэнэри фIыуэ зылъагъу, сыт щыгъуи абыхэм яхуэгузавэ, яхуэгумащIэщ. Псалъэм папщIэ, Америкэм щыIэ пщащэхэр нэгъуэщIщ Иорданым щыпсэухэм нэхърэ. Ди хабзэхэри, ди адыгэ фащэри сигу ирохь, сотхъэж ди нанэ адыгэ шхыныгъуэхэр щысхуиупщэфIкIэ. Ауэ, иджырей зэманми сыдэмыкIуатэу, цIыхухэм задэзмыгъэхъуу хъукъым. Си творчествэм теухуауэ си адэ-анэм къызахьэлIэ ущиехэм сыщIодэIу, ахэращ сэ си гъуазэ нэхъыщхьэр.
- Сыт мы гъащIэм нэхъыщхьэ дыдэу къэплъытэр?
- ЦIыхум ифI къыхэлъагъукIынращ, фIым егупсысынращ.
