9 августа, 2022 - 11:55
Быллымны Маданият юйю юлгюлю учрежденияладан бириди деп ышаннгылы айтырчады. Келген къонакъла тышы, отоулары да жангыртылгъан, уллу мекямгъа тюшедиле. Аны башчысы Байзуллаланы Джамиля айтханнга кёре, талай жыл мындан алгъа учреждениягъа тынгылы ремонт этилгенди. Аны кезиуюнде кёп къалмай хар неси да жангыртылгъанды. Эллилеге, тышындан келгенлеге да тюбешиуле, концертле, башында сагъынылгъан хар нени да бардырыргъа онгла бардыла. «Элни Маданият юйюне театрла, циркле, тепсеу ансамбльле да келедиле. Бизде тюрлю-тюрлю тюбешиуле, чыгъармачылыкъ ингирле бардырыргъа сюйгенле да табыладыла. Кёплери кёргенлерине ыразы болгъанларын жашырын этмей айтадыла. Бир кере къонакъладан бири: «Мен а бери бир эски, къарангы отоугъа кирлик болурма, баям, деп алай сюе-сюймез келе эдим», – деп да кюлдюрген эди.
Кесибиз да къармашабыз, байрамланы той-оюн халда бардырып, арбазда таулу ашла да этип, сабийлени, эллилени да кёллерин кётюрюрге, къууандырыргъа кюрешебиз. Сёз ючюн, алгъаракълада Малкъар Россейге къошулгъанлы 195 жыл толгъанын къууанч халда белгилегенбиз. Андан сора да, Уллу Хорлам, Малкъар халкъны жангыртыууну, Сабийлени къоруулауну кюнлери, Сегизинчи март…», – дейди Джамиля.
Маданият юйде эркин, ариу отоуладан сора да барды къонакъланы сейирсиндирир амал. Аны башчысыны энчи ёхтемлиги – белгили быллымчыланы суратларыды. Стендни аллында сюелип, ол, аланы хар бирини юсюнден сюйюп хапарлайды. Аланы араларында жазыучула, алимле, устазла, ветеранла, туугъан эллерини, саулай миллетибизни атларын игилик бла айтдыргъан инсанла. Бир-бир суратла эскидиле, кёчгюнчюлюкге дери этилгеннге ушайдыла. Анда адамны тарыхына тынгыласанг, керти да алай болгъанын билесе.
– Бу ишни мен кеси ыразылыгъым бла, бек сюйюп бардырама, – дейди Джамиля. – Быллай затланы бир бирге атып къояргъа жарамайды, «мен этмесем ким этерикди» деп алай къараргъа керекди. Суратланы бирлерин Интернетде излеп табама; «Эсгериуню китабы», «Эсгериуню жоллары» деген ресурсладан да жыйышдырама. Башхаларын а ол инсанланы адамлары келтиредиле. Бу ишни кёлюбюз бла этгенибизни сезип, суратларын аны ючюн ышанып бере болурла.
Суратла болгъан отоуну бирси жанында сабийле жарашдыргъан тюрлю-тюрлю затла бардыла. «Стриг-арт» амал бла этилген «Таулу къыз» деген композицияны онючжыллыкъ къызчыкъ Атаккуланы Амина тюрсюнлю халыла бла ишлегенди. Тукъум тамгъаларын жарашдыргъанла да кёпдюле. «Аланы да этсинле, келтирсинле. Ол игиди. Нек дегенде, тукъумун сюймеген адам болмаз. Мен оюм этгеннге кёре, патриотлукъ деген да ма андан башланады», – деп белгилейди Маданият юйню башчысы.
Башха отоуда саулай къабыргъаны къолдан ишленнген суратла аладыла. Аланы жарашдыргъан Ёзденланы Мухтарды. Ол кесини чыгъармачылыкъ сагъышларын, къарамларын тюрлю-тюрлю техникалада ачыкълагъан художникди. Суратларыны бирлери карандаш бла, башхалары бояула бла этилипдиле. Андан сора да, китапланы къабукъларына, сабий жомакълагъа иллюстрациялары бардыла. «Востокну акъылманлары» деген сериясында Самарканд эм Ташкент шахарла, Омар Хаямны сыфаты. Бу кёрмючюне Мухтар «Жашлыкъны излеуде» деп атаргъа сюе эди.
Экинчи этажда орналгъан китапхана да тынгылыды, китапладан байды. Аны башчысы, культураны сыйлы къуллукъчусу Афашокъаланы Люба, сабийле ары сюйюп жюрюгенлерин белгилейди. «Китап окъургъа сейирлери болгъаны, жангы затла билирге тартыннганлары да къууандырады», – дейди. Китапхананы таматала да сансыз этмейдиле. Окъургъа сюйген, анда излегенин табалмаса, аны Интернетден чыгъарыргъа боллукъду. Анга деб а компьютерле да бардыла.
Макъам къураргъа итиниую болгъанлагъа да табыллыкъды амал. Маданият юйде музыка жазаргъа деп энчи отоу бёлюннгенди. Джамиля анда фонограммала чыгъарыргъа умут этгенлерин билдиреди: «Бери оборудование ма бу кюнледе келгенди. Кеси да бек игилеринденди, биз жаратырча аллайды».
Маданият юйню башчысы бла ушакъ эте тургъаныбызда, аллыбызгъа къауум сабий чыгъады. «Школда дерслери бошалгъандан сора келедиле бизге», - дейди Джамиля. – Алагъа юч кружок ишлейди. Биринчисинде Тилланы Борис миллет тепсеулеге юйретеди. «Баллы» деген къауум къурап, сабийлени кёп жерлеге элтеди. Алгъаракъда ала Прохладныйге барып, Отарланы Керимге аталгъан концертге къатышхандыла. Жыр кружокну ишин Шерхов Хасан бардырады. Башында сагъынылгъан музыка оборудованияда ма ол кюреширикди. Кеси да Быллымгъа Тырныаууздан келип ишлейди. Ахматланы Айшат а театр кружокга жюрюгенлени юйретеди.
Уллу отоуну бир мюйюшюн музей алады. Джамиля анда болгъан затланы кёргюзте былай айтады: «Тарыхны сюйгенлени клубуну ишин кесим бардырама. Аны элни музейича кёргюзтюрге да боллукъду. Биз бери буруннгулу юй харакетле жыябыз, жамап, тап жарашдырып, экспозициягъа къошабыз. Жаулукъла, юс кийимле, аякъ урчукъ, кийизле... Бек эски затла да бардыла. Сёз ючюн, эки жюз жыл болгъан жыйрыкъ. Ма къарачыгъыз, нечик сейир этилипди ол», – деп, аны эшилген, тигилген ызларына да эс бурады.
Учрежденияда актовый зал эркинди, анга да бир кесек ремонт этилгенди. Болсада жангы шинтикле орнатыргъа, тюбюн да жангыртыргъа боллукъ эди. «Шинтиклени кесим къайгъысын этип, театрда алгъын тургъанланы келтирип салгъанма. Талай заманны ала бла кечинирге да болур, алай жангылары уа керекдиле. Дагъыда бу сиз кёрген шинтикле азлыкъ этгенлерин да айтыргъа сюе эдим. Шёндю мында 270 жер бар эсе, залда аладан тёрт жюзюн къураргъа онг барды. Сахнада энчи чыракъла орнатыргъа керек болуп тургъанын а бир да унутмайма. Кеслери да бош аллайлары угъай, энчи анга деп этилген тюрлюлери изленедиле», – дейди Маданият юйню башчысы.
«Ахчаны къайдан табаргъа боллукъду десегиз – миллет проектлеге къатышып къыралдан алыргъа. Ол сиз кёрген студияда музыка оборудованияны ма аланы хайырындан сатып алгъанбыз. Алагъа энтта да къатышмай къаллыкъ тюйюлме, не да этип, сахнаны жарытыргъа, шинтикле бла да бир амал табаргъа кюреширикме. Дагъыда презентацияла бардырыргъа проектор, андан сора да талай компьютер да керек эди бизге. Ишчилерибизни айлыкъ хакъларын кётюрюр онг болурун да бек сакълайбыз. Кёп умутларыбыз бардыла, барына да жетерге таукелбиз», - деп чертгенди Джамиля.