4 октября, 2022 - 15:32
Бир жол Нальчикде травмпунктха барып тургъанымлай, ары онючжыллыкъ жашы бла бир танышым келеди. Жашчыгъы акъсап киргенди. Не болгъанды, деп соргъанымда, ит къапханын эмда бир айдан артыкъ заманны бакъдырып айланнганларын билеме. Къатыбызда алгъаракъдан окъуна олтуруп тургъан жаш адам, нени юсюнден хапар бардыргъаныбызны ангылап: «Итни ёлтюргенмисиз?» - деп сорады. Жашчыкъ, олсагъат эс жыйып, ол адамгъа сейирсинип къарады: «Аллай мурдарлыкъ а неге керекди? Ит терс тюйюлдю, аны иесиди терс. Мен велосипед бла юйлерини къатында ётюп бара эдим да, къабакъ эшик ачылып эди, ит, андан чыгъып, къалай жетип къапханын да ангылаялмай къалгъанма. Арбазында огъурсуз ити болгъанын билген иеси эшигин эте турургъа керекди. Аны юйюню аллы бла менден сора да кёп башха адамла жюрюйдюле».
Бу ишде сейир этдирген бир зат болгъанды. Жашны атасы кесилиги бла ол итни жаныуарлагъа бакъгъан жерге элтип къаратханды, аны иеси уа, бош адамча, бир жанында тургъанды.
Жашны кийими да жыртылгъанды, велосипеди да бузулгъанды. Кесине бакъдырыр ючюн а къаллай бир айланады. Аны биргесине поликлиникагъа анасы, атасы да жюрюйдюле. Экисине да хар жолдан ишден тилеп кетерге тюшеди. Алай, бек сейири уа, итни иеси ол затла ючюн кечгинлик окъуна тилемегенди.
Поликлиникада таныш врачымдан: «Ит къабып кёп адам келемиди?» - деп сорама. Аны айтыууна кёре, кюн сайын бир ненча адам жокълайды врачны. Кёбюсюнде ала итлени иелерини уллу кёллюлюклерини хатасындан ачыйдыла.
Мени эсиме къоншуму къызчыгъы да тюшеди. Аны ит жыгъып, бир бек къоркъутхан эди. Насыпха, къапхан этмеген эди, тёгерекдеги адамла, жетип, итни къыстагъан эдиле. Алай къызчыкъ бюгюн-бюгече да итден бек къоркъады. Тюшюнде кёрюп окъуна элгениучюдю. Ол башында айтылгъан итни иеси уа тёртаякълы шуёхун эшикге айландырыргъа чыгъарса, шёндю да салмайды боюнлукъ.
Арт заманлада Нальчикни орамларында итлени терк-терк кёресе. Бизде да, уллу шахарладача, тёре болуп къалгъанды фатарда, юйню ичинде ит тутхан. Бирле уа троллейбусха, маршрут таксиге окъуна миндиредиле уллу парийлени. Кертиди, кёплери боюнлукъ саладыла, алай хауле айланнганлары да топпа-толуду. Ала уа къайдан жайыладыла – адамла бошлап неда атып кетип. Ма алай бла, биреуню жууапсызлыгъы башханы саулугъуна, бирде уа жашаууна да къоркъуу салады.
Бир-бирле мен итни, киштикни, башха жаныуарланы да сюймеген сунаргъа да боллукъдула. Угъай, ол алай тюйюлдю. Ит адамны шуёху болгъаны эрттеден да белгилиди. Бу жаныуарла кёп кезиуледе адамланы къыйынлыкъдан сакълагъандыла. Анга шагъатха уруш жылладан, полициячыланы ишлеринден, суратлау фильмледен, чыгъармаладан да кёп юлгюле келтирирге боллукъду. Иги, акъыллы ит юйюрню бир адамыча болуп къалады – аны бек сюедиле, эркелетедиле. Жангыз жашагъан къарт адамлагъа уа ол жубанч болады.
Ма аны ючюн болур, итлени фатарларында тутханланы саны кёпден-кёп болуп баргъанлары да. Алай эсе уа, аланы чыгъарып айландырырча энчи жерле къуралсала керек эди. Ол заманда юйлени арбазлары да таза, тёгерекде айланнган адамлагъа да къоркъуусуз болур эди. Итлени иелери да эслирек, жууаплыракъ болургъа тийишлидиле. Ол заманда орамлада хауле итле да азыракъ болур эдиле.
