11 октября, 2022 - 11:55
Наныкъ (Малина)
Бутакълары тюз ёрге ёсген, бийиклиги 0,5-1,3 метр болгъан битимди. Тёгерек формалы бутакълары биринчи жылда жумушакъладыла, тирлик этмейдиле, экинчи жылда уа тирлик да бередиле, къатыла да боладыла. Гюллери ууакъладыла, акъладыла. Жемишлери тёгерекле, ууакъ ташлыла, асламысында къызыл тюрсюнлюледиле.
Наныкъ июньда-июльда чагъады, жемишлери июльда-августда бишедиле. Агъач къыйырлада, талалада, юлкюле арасында, адамланы бахчаларында, дача участкаларында ёседи, кеси да кёп сортлуду.
Битимни хар затыны да дарманлыгъы барды. Жемишлеринде тюрлю-тюрлю органика кислотала, спиртле, витаминле, тузла, чапыракъларында дубль веществола, каротин, алколоидле, кумаринле, урлукъларында жаула болгъанлары тохташдырылгъанды. Наныкъны жемишлери адамны ашха ачадыла, аш орунун бла чегилерин тап ишлетедиле, температурасын тюшюредиле, терлетген этедиле. Битимни чапырагъындан хазырланнган сууну аш оруну къыйнагъаннга, ичи ётгеннге, ёпкелери ауругъанлагъа, ичлеринден къан келгенлеге, тамырларындан этилген сууну уа безгекден ауругъанлагъа ичиредиле.
Пурини кёп болгъаны себепли подаградан (инчик ауруу) бла нефритден ауругъанлагъа наныкъны ашаргъа жарамайды.
Наныкъны ариу жууулгъан тамырларындан 50 граммны жарым литр суугъа къуядыла, аны сел отда 15-20 минут къайнатадыла, сора, бир сагъат сууума къоюп, сюзедиле. Бронхиальный астмадан, бронхитден, крапивницадан, темиреуден ауругъаннга стаканны тёртден бирин кюннге 4-6 кере ичиредиле.
Наныкъны къургъаксытылгъан чапыракъларындан неда жемишлеринден 4 чай къашыгъын 2 стакан къайнар суугъа къуядыла, башын жабып, 2-3 сагъат тутадыла, сюзедиле. Сууукъ тийип ауругъанлагъа кюннге 4 кере стаканны экиден бирин жылылай бередиле.
