20 декабря, 2022 - 13:59
- Сайлагъан усталыгъынг зауукълукъ келтиририн сюе эсенг, аны сагъыш этип сайларгъа керексе, - дейди психолог Таппасханланы Жаннета. Биринчи усталыгъына кёре ол юристди. Москвадагъы финансла-юридический университетни бошагъанды. Тюзлюкню ызы бла ишлеген прокурор болургъа эди мураты. Окъууун бошагъанлай туугъан жерин къайтып, ишге кирирге барады. Ол къуллукъда жашаугъа, болумлагъа кёре ишлерге кереклисин ангылатадыла. Жаннетагъа болушлукъгъа анасы келеди. Ол къызын жангы усталыкъ алыргъа таукеллендиреди.
- Бюгюнлюкде, психолог болуп юч жыл ишлегенден сора, ол кезиуде не сюйгеними ангылап, айтханым манга бек болушханын билеме. Адам къаллай мураты болгъанын толу сезмесе, алгъа атлаялмайды. Ол бек магъаналы затды. Аны унутмагъыз, - дейди специалист.
Кюнлени биринде Жаннета психология бла байламлы бир профессорну статьясына тюбейди. Бир кесек адвокатны болушлукъчусу болуп ишлеген кезиуюнде анга аманлыкъчыланы психологияларыны юсюнден кёп статья окъургъа тюшгенди. Специалистлени оюмлары аны сейирин къозгъандыла.
Ол жаны бла билим берген бийик окъуу юйледен Москвада Психоанализни институтун сайлайды. Ары Жаннета экзаменлени да жетишимли берип киреди, диплом ишге уа «Диннге берилгенлени психология энчиликлери» деген теманы сайлайды.
Психолог бла бу мени биринчи ушагъым болгъаны себепли, бюгюнлюкде бу усталыкъ Нальчикде керекмиди, аны болушлугъун излегенле кёпмюдюле деген соруула манга бек сейир эдиле.
- Мен оюм этгеннге кёре, бюгюнлюкде адамла психологга тиш докторгъача уялмай жюрюрге керекдиле. Жашау бек терк тюрленеди, жарсытхан затла да асламдыла. Адамла уа аллагъа бирча тёзалмайдыла. Бирле къулакъларына да алмагъан жангылыкълагъа экинчиле бек жарсыйдыла. Кёп зат аллайланы депрессиягъа окъуна кийиреди. Аны себепли тийишли специалистге барыуну айыпха санамай, жюрек тынчлыкъны юсюнден сагъыш этиуню магъанасы уллуду, - дейди ушакъ нёгерим.
Жаннета психологияда когнитивно-поведенческая терапияны (КПТ) сайлап, ол ызда ишлейди. КПТ бла кюрешгенлени ассоциациясыны да келечисиди. Анга абаданланы, сабийлени да ич дуниялары бла шагъырейлениу, алада болгъан жарсыуланы ачыкълау, болушлукъ бериу бек хычыуунду. Юч жылны ичинде ол 300 адамгъа болушлукъ тапдыргъанды.
- Санга келгенлени араларында уа эр кишиле бармыдыла?
- Хау, тиширыуланы бла эр кишилени санлары тенгди дерге окъуна боллукъма. Кёп болмай иги да уллу къуллукъда ишлеген биреу келген эди. Бюгюннгю болумуна да къарамай, сабийликден келген жарсыуу анга тынчлыкъ бермей эди. Юйюрде ала эки къарындаш боладыла.
Ата-ананы эси къачан да къарындашына бурулуп эди, айтханына кёре. Мынга уа сен эршика, къулакъларынг да уллудула деп, сындыра эдиле. Сора ёсюп, жетишимли болгъанына да къарамай, гитчелигинде эшитген сёзлери аны бек къыйнагъандыла. Къачан да тенглерини артларында сюелирге сюйгенди. Нек дегенде анасыны «эршика» дегени мыйысына сингип, анга башхалача жашаргъа онг бермей эди.
- Кёп заман алгъанмы эди аны ол сезимден эркин этиу?
- Хау, бир кесек заман керек болгъанды. Жарсыугъа, ата-анала сабийлерин ёсдюрюуде уллу халатла жибередиле. Жарамайды сабийни биреу бла да тенглешдирирге. Ол къаллай эсе да, ма алайлай сюерге керекди. Иги окъугъаны, ариучукъ болгъаны ючюн угъай.
- Биринчи ишчи кюнюнг эсингдемиди?
- Хау, бюгюнча эсимдеди. Пациент келир заман жууукълаша баргъаны сайын, жюрегим терк-терк ура эди. Ол тиширыу бла бир бирибизге къарап олтурабыз. Сора жорукъла бла тийишлиликде ушакъны башлайма. Мында айтылгъан хапар жаланда экибизни арабызда къаллыгъын да ангылатама. Ол кезиу закон бла тохташдырылса сюе эди.
Москвада преподавательлеримден бири бу соруу бла къаты кюрешеди. Андан сора да, хар психолог терапияны ётерге борчлуду. Мен кесим да ётгенме. Эки-юч айдан бир кере бир бирибизни тинтиу тёреди. Психология айный барады. Биз да аны бла бир атламда болургъа керекбиз.
- Кёп болмай сен «Тиширыуланы клубун» да ачханса. Аны юсюнден айтсанг эди.
- Клубну ачханлы кёп заман ётмегенди. Аны къурагъанымы баш мураты тиширыуларыбызгъа болушууду. Аланы хар бири да къайгъы этдирген соруулары бла келедиле. Тюбешиулерибиз Нальчикни тюрлю-тюрлю кафелеринде бардырыладыла. Жерле кёп болмагъанлары себепли, жыйылыугъа къатышыргъа сюйген алгъадан жазылады.
Сора, чай да иче, бир бирлери бла да таныша, юйюрлеринде терк-терк тюбеген жарсыуланы юслеринден, сабийлери бла араларында болгъан къаугъаланы, къайын аналары бла байламлы кезиулени да тинтип, сорууларына жууапла аладыла. Башхала эшитирлерин сюймеген жарсыулары болгъанла уа консультациягъа жазылып, офисге келедиле.
Сен ариу, омакъ да болгъанлыкъгъа, жюрек тынчлыгъынг болмаса, чакъмайса, айнымайса, бир зат да къууанмайса. Ич дуниянгы игилендирсенг, ол къадар кесинге игиди.
– Бюгюнлюкде кёплени жарсытхан затладан бири Интернет бла байламлыды. Былайда эки жарсыуну белгилерге сюеме. Биринчиси, сабийле анда кёп заман ётдюргенлериди. Экинчиси уа, кюн сайын эшитген, кёрген затла кёплени психикаларын бузадыла. Аланы юслеринден не зат айтыргъа боллукъса?
- Мени окъутхан белгили алимле окъуна сен белгилеген темала бла байламлы бек апчыйдыла. Нек дегенде, бюгюннгю жашаугъа кёре, сабийни шёндюгюлю технологияладан толусунлай кери этип къоялмайса. Этсенг да, терс боллукъса. Былайда, мен ангылагъандан, жаланда сагъат марданы тохташдырыу тийишлиди. Дагъыда сабий бла сёлеширге керекди.
Абаданланы юслеринден айтханда уа, ала жаланда осал информацияладан угъай, ариу суратладан, видеоладан да депрессиягъа кетерге боладыла. Нек? Аллай халны баш сылтауу адам бир кезиуде айныргъа, ёсерге сюймей тохтаудады. Сора, Интернетге кирип, биреуню кесинден иги жашагъанын, тыш къыралда солугъанын кёрсе, жашаудан тюнгюлюп къалады. Ауруу да андан чыгъады.
Сёз ючюн, шёндю манга бир тиширыу жюрюйдю. Сау кюнюн Интернетде ётдюреди, ариу, бай жашау бла байламлы суратлагъа бла роликлеге къарап. «Мен кесими мутхуз жашауума къайтыргъа сюймейме. Нальчикни орамларына чыкъсам, кёлюм аман этеди», - дейди ол. Айтылгъан зат бош сёзле тюйюлдюле, аны хали кертиси бла да алайды шёндю. Алай Нальчикден тышына кетип, ариу жашаугъа батар ючюн а, сен не этгенсе деп соргъанымда, ол: «Не этерге керекме мен а?» – деп жууаплайды.
Ушагъыбызны кезиуюнде ачыкъланнганнга кёре, ол суратланы салгъан адамны клиентим ёлтюрюге сюйгенин букъдурмай айтады. Болсада таныгъан а этмейди... Аны айтханым, шёндю Интернет кёпледе тюрлю-тюрлю аурууланы къозгъайды. Аланы барысына жууапла тапхан тынч тюйюлдю. Алай психолог усталыкъны сайлагъан эсенг, ол сени борчунг болгъанын унутмазгъа тийишлиди.
