8 декабря, 2021 - 20:40
Зы къуажэ гуэрым зэлІзэфызу зы лІыжь цІыкІурэ зы фызыжь цІыкІурэ щыпсэурт. ЯІэ мы дуней щІыІум темыт жыхуаІэм хуэдэу, тхьэмыщкІэ дыдэу псэухэрт.
Зы махуэ уэрым «Пхъэ тІэкІу къэсшэнщ, фызыжь» жеІэри, лІыжь цІыкІур мэз макІуэ. Мэзым пхъэ пиупщІу щІэтурэ, зы нэхъ жыг дахэ гуэрым бгъэдыхьэри, еуэну зыщытришащІэм:
- Тхьэм и нэфІыр зыщыхуэн лІыжь цІыкІу, сэ сыпумыупщІми, пыбупщІын бгъуэтынщ, сыкъэгъанэ: хэт ищІэрэ, зыгуэркІэ щхьэпэ сыпхуэхъужынкІи хъунщ! - жеІэри жыгыр къолъэІу.
ЛІыжь цІыкІум ищІэртэкъым, игъащІэм жаІэуи зэхихатэкъым жыг псалъэу. Апхуэдэу жыгыр цІыхубзэкІэ къызэрепсэлъэфар фІэтелъыджэу игъэщІэгъуащ:
- Мыр сыт хьэлэмэт, жыгыр «сыпумыупщІ, щхьэпэ сыпхуэхъужынщ!» жиІэу къолъэІуу, - жиІэри.
ЛІыжь цІыкІур зыкъомрэ гупсысэщ, гупсысэри:
- Хьэуэ, зикІ хъунукъым упызмыупщІу, уэ упызмыупщІмэ, пызбгъэупщІынур сыт? Пхъэ сымышэу сыбгъэкІуэжыну ара уи гугъэр?! - жиІэри, аргуэру и фІэщ дыдэу пиупщІыну зыщытришащІэм:
- КхъыІэ, лІыжь цІыкІу, Тхьэм и хьэтыркІэ сынолъэІу, пхуэзмыщІэн дунейм теткъым, сытми, сыпумыупщІу сыкъэгъанэ! - жиІэри аргуэру къелъэІуащ.
ЛІыжьыр апхуэдизкІэ тхьэмыщкІэти, и гъунэгъухэр зэрыпсэум хуэдэу псэун щхьэкІэ, имыщІэн мы дуней щІэщІыІум теттэкъым. «ПхуэзмыщІэн щыІэкъым» щыжиІэкІэ, сеплъынщ сэ мыбы къысхуищІэфым; мы жыгым зыгуэр хузэфІэмыкІынутэмэ, цІыхубзэкІэ псэлъэфынтэкъым, жиІэри:
- Хъунщ атІэ, жыг, - жреІэ, - укъизмыупщІыкІыу укъызогъанэ, ауэ абы папщІэ къысхуэпщІэнуращ, сэ куэдІейкІэ сынолъэІунукъым: сэрэ си фызыжьымрэ нэхъ тхьэмыщкІэ ди къуажэ кІыхьым дэскъым, уэ пхузэфІэкІыххэнуІамэ, адрей ди гъунэгъухэм демыхъуапсэу дыпсэун щІы!
- Хъунщ, кІуэ кІуэж, фысщІынщ, - жиІащ жыг псалъэм.
АфІэкІа нэгъуэщІ зы псалъэ къыжримыІэу лІыжь цІыкІур къокІуэж. МыдэкІэ и унэ къыздэкІуэжам, пэж дыдэу, я унагъуэр, адрей я гъунэгъухэм яхэгъуэщэн хуэдэу хъуауэ, кърохьэлІэж: яшхын куэду къахуэхутауэ, щыгъынри апхуэдэу, унэ зыщІэс дыдэри ефІэкІуауэ, я пщІантІэми зы жэмыжьрэ мэлыжь зытІущрэ дэту, лІыжьыр шэсынуи зы алащэжь яІэу псэу хъуахэщ.
- Ана-а, мыхэр дауэ хъуа, хэт къыпхуищІа апхуэдэ фІыгъуэхэр? - жеІэри фызыжь цІыкІур и лІым йоупщІ.
- КъысхуэзыщІаращ, мэз сыздэкІуам зы жыг гуэр пызупщІыну зыщытесшащІэм, къэпсалъэри, «КхъыІэ, сыпумыупщІ, пхуэзмыщІэн щыІэкъым», - жиІэу къыщызэлъэІум, «Хъунщ, укъызогъанэ», - жесІэри, измыупщІыкІыу къэзгъэнати, къысхуищІауэ аращ, - пидзыжащ абы лІыжь цІыкІум.
Арати, яшхынрэ щатІэгъэнрэ ягъуэту, я гъунэгъухэм зыкІи емыхъуапсэу зыкъомрэ псэуащ ахэр. Иужьым фызыжьым къыпеубыд:
- А лІыжь цІыкІу мыгъуэ, сыт хуэдизи къыпхуищІэну укъыщигъэгугъэм, нэхъыфІыІуэкІэ ущІемылъэІуар сыт? - жеІэри. - Мы зыхуебгъэщІар мащІэщ, кІуэи елъэІу ди унэр чырбыш унэу, гъавэр ди куэду, мэл зытІощІырыпщІ диІэу, ди хадэм жыгхэр куэду иту ищІыну!
ЛІыжь цІыкІум и джыдэр къыздещтэри, аргуэру мэзым макІуэ. Жыгым бгъэдохьэри, еуэну зыщытришащІэм, жыгыр мэкІэзызри:
- КхъыІэ, укъызэмыуэу сыкъэгъанэ! - жи, къолъэІу. - УзыхуейІамэ, иджыри пхуэсщІэнщ.
- АтІэ, сызыхуейращ: дэ диІэн хуейщ чырбыш унэшхуэ, гъавэр изу илъу ду кІыхьыфІ, мэл зытІощІырыпщІ, жыг хадэ, витІ, жэмитІ, - жиІэурэ къыхуебж.
- КІуэ, кІуэж, фиІэнщ а жыхуэпІэ псори! - жыгым къыжреІэри, лІыжь цІыкІур къеутІыпщыж.
ЛІыжь цІыкІур къосыжри, а зэрыжиІа дыдэм ещхьу псори хъуауэ кърохьэлІэж. Къуажэм дэс нэхъ къулей дыдэхэри къалъэщІыхьэ къудейуэ - апхуэдэу лІыжь цІыкІумрэ фызыжь цІыкІумрэ илъэс зытІущкІэ зэдопсэу. Аргуэру фызыжь цІыкІум къыпеубыд:
- КІуэ, лІыжь цІыкІу, а жыгым ущысхьрэ, иджыри къытхуищІэфынумкІэ елъэІу, - жеІэри. - Мэлищэ диІэу, пхъэхьэ-псыхьэхэмрэ ІуэхутхьэбзащІэхэмрэ ди пщІантІэм дэту, ди унэр къэнжалыщхьэ унэу, жэм щэ ныкъуэ диІэу, шыуэ зы хакІуэпщІэ диІэу дигъэпсэуну! - жриІэщ лІыжь цІыкІуми, аргуэру мэзым игъэкІуащ.
ЛІыжь цІыкІум и джыдэр еІэтри, жыгым еуэну зытрешащІэ. Жыгыр мэгузавэри:
- КхъыІэ, лІыжь цІыкІу, укъызэмыуэ! - жери къолъэІу. - Сэ сыпумыупщІми, пыбупщІын бгъуэтынщ. УкъызэрызэлъэІуа псори пхуэсщІащ, иджыри узыхуейр жыІи пхуэсщІэнщ.
- АтІэ, сызыхуейращи, ар къысхуумыщІэми упызупщІынущ: ди адыгэщІым дэр нэхърэ нэхъ къулей имысу, мэлымрэ Іэщышхуэмрэ мин бжыгъэкІэ диІэу, ди унэри, ди щІапІэхэри мывэху защІэу гъэжауэ, фызыжь цІыкІури гуащэрэ, и ижьрабгъумкІэ зыри ямыгъэтІысу нэмысышхуэ къыхуащІу щымыту ддэнукъым, - жриІащ.
- Хъунщ, кІуэ кІуэж, а узэрыхуей дыдэм хуэдэуи хъунщ, - жеІэри къеутІыпщыж.
Апхуэдэурэ псэууэрэ илъэс зытІущ докІ. ИкІэм-икІэжым, фызыжь цІыкІур къонэпсейри, делэ дыдэ мэхъу.
- А лІыжь делэ цІыкІу мыгъуэ, - жи, - мыхэр мащІэщ, пащтыхьыгъуэр къытлъымысмэ, мы псорикІ сытым щыщ?! КІуэи, уэ пащтыхь ухъуну, сэри сыпащтыхь гуащэу хэгъэгушхуэр ди ІэмыщІэ илъу дыпсэуну пэубыд а жыгым. Ар къыпхуимыщІэмэ, еуи хьэмэ къилъхуар пыупщІ ущымысхьу!
ЛІыжь цІыкІур апхуэдизрэ жыгым деж лъэІуакІуэ зэрыкІуэр фІэмыфІурэ ежьащ. Носри, еуэну зытрешащІэ.
- Сыт узыхуейр, узыщІэлъэІуа псори пхуэсщІакъэ! Аргуэру сыт мы сызыхэбдзэ гумэщІыгъуэр зищІысыр? Сыт узыхуейр? - жеІэ жыгым, лІыжь-фызыжьым я лъэІуэкІэр фІэтелъыджэу.
- Пащтыхь дымыхъуну Іэмал иІэкъым, нэгъуэщІу зэрыдмыдэнур, ар къытхуумыщІэмэ, узэризупщІыкІын хуейр бгурызгъэІуэну жиІэри фызыжьым сыкъихуащ, - жиІащ лІыжь цІыкІум.
- АтІэ, ари хъарзынэщ, ауэ пащтыхь фыхъун щхьэкІэ, зэлІзэфызыр фыкъакІуэу си щІыфэм фыкъебзеин хуейщ! - жи жыг псалъэм. - ИтІанэщ пащтыхь фыщыхъунур.
ЛІыжь цІыкІур къэсыжри, жыг телъыджэм къыжриІар и фызым щыхуиІуэтэжкІэ:
- АтІэ, ар гугъу! - жеІэри фызыжь цІыкІур лІыжьым и гъусэу мэзым макІуэ.
Нэсхэри, я бзэгур жыгым и щІыфэм зэреІусэу тІури жыгыуІу мэхъури, жыгыщхьэм долъэтеиж. Абы лъандэрэ лІыжь цІыкІумрэ фызыжь цІыкІумрэ жыгыуІу хъуауэ, жыг хьэпІацІэм фІэкІа шхыныгъуэ ямыІэу мэпсэу, я мылъку къомыр жылэм зыхаугуэшэжауэ.
