1 октября, 2024 - 10:17
Кюн тау артындан къарагъаны бла уянды Зулийхат. Эрттен намаздан сора бир кесек къалкъыучуду. Алгъын алай тюйюл эди, энди уа къарыусуздан-къарыусуз бола баргъанын кеси да сезе башлагъанды. Аяргъа керекди бир кесек къарыуун. Кёп жашар ючюн кюрешеди деп, бедиш этерле деп да ийменеди, алай кичи туудугъу юйюне къайтып келгенин кёрюрге уа неден да бек сюеди.
Аны урушда болгъанын киши айтмагъанды Зулийхатха. Алай а, букъдурургъа кюрешгенликге, гитче келинни къарамы анда-мында тохтаучу болгъанды да, ангылагъанды ынна аны не сагъыш этгенин. Ангыламай а, кеси да алай болуучу эди сора, жангыз жашы аскерге кетгенде.
Азрет анда болгъанда, ол заманда уа сау юч жыл барыучу эди аскер къуллукъ, тёшекге кирип да жатмагъанды ал заманда Зулийхат. Жангыз балам Германда тургъанлай, душман ичинде, къалай кирирме жылы тёшекге деп. Жашчыгъ а, Азретге алай айтыучуду бюгюн да, ючжыйырмажыллыкъ киши болгъанда да, отпускга келгенлей, аны ангылап къойгъан эди. Аны анга ким айтханын бюгюн да билмейди Зулийхат. Алай ким айтырыкъ эди? Аллах бла Азретдиле билгенле. Аскерге кете туруп, анасын кёллендиреме деп, бир акъ къагъытха тюрлю бояула бла Азрет: «Анам, тынч кечели бол!» – деп къагъыт жазып, аны анасыны тёшегине салып кетген эди, ачханлай кёрюрча. Къагъыт жыл бла жарым ётгенде да, алайда тура эди.
Ушакълары алай болгъанды ол заманда Азретни бла Зулийхатны:
– Анам, бир тилегим барды.
– Да, айт, жаным, къолумдан келип, сенден аяр затыммы барды?
– Билеме, жокъду. Андан тилейме. Кече тёшегинге кирип жата тур.
– Да… – Зулийхат бир кесек абызырагъан эди. Алай жууап этерге керек эди да: – Да, мен а эшикдеми къалама, балам? Нек айтдынг аны? – деди.
– Этермисе алай?
– Этерме! Этмей а?! «Сен сау къайт ансы», – деп да къошду ичинден.
Андан арысында ол телиликни этмеди Зулийхат. Къагъыт а бюгюн да турады суратла бла бирге. Жашчыкъ андан келтирген саугъала да турадыла ыннаны отоуунда – жылтырауукъ халылары озгъан стол жабыу, къызыл къатапа тышлы сурат альбом, битеу да юсю машина суратладан толу эски чемоданчыкъ. Хау, машиналаны бек сюйюучю эди жашчыкъ, андан жабышдыргъанды. Зулийхат былайда, кесине ыразы болуп, акъыртынчыкъ кюлдю: Азрет аскерде болгъанда, эшген затчыкъларын эгечинден туугъаннга сатдырып, Шамдарий базарны устасы эди ол заманда, бир кесек ахчачыкъ жыйгъан эди да, Азрет машина алама дегенде, аны къошуп, сейир этдирген эди жашын:
– Къайдан чыкъгъанды бу къадар ахча, анам? Сен таша миллионер болурса ансы, мен да билмей тургъанлай!
– Жукъу къачхан жыллада этгенимди. Азрет биледи аны жукъу къачхан жыллары кёп болгъанын. Артда да болмагъанды тынчлыгъы – жашы сюргюнде, мында да шахтада ишлегенди. Анасы уа сакълап тургъанды аны. Энди Азрет малла бла кюрешеди. Аны да эрикгенден ансы, анга къарагъан жокъду арбазда.
Эки туудукъ бла къууандыргъанды келини Зулийхатны. Бири, Далхат, къутхарыучуду таулада, Дёммай а дохтурду. Кёз жарыкълары аладыла Зулийхатны. Экиси да Аллах сюйгенле – сюймесе, ала Афганистандан экиси да бирча сау келирми эдиле? Сюеди!
Дёммайны тюз аты Ахмадияды. Ыннасы атагъанды алай, баш иесини атын ауузуна салалмай. Ол больницада ишлейди. Туудукъладан туугъанла да кёп тюйюлдюле – аны экиси, муну экиси. Бары да жашла. Анга уа бек къууанады, жангызымы кёп этдинг дейди Аллахха.
Зулийхат тангны бек сюеди. Ол терезени кенгнге ачады да, кюнню юйге бошлайды. Ма бюгюн да, бийик терезеден тёгерекге-башха къарады да, сора арбазгъа чыкъды.
– Келин, жашдан не хапар?
– Сёлешгенди, анабыз, жарсыма. Тапды нем да дейди.
– Болгъу эди. Алгъын письмо жазыучу эдиле, энди аллай да жокъду. Хо да, хапар берип турсунла ансы.
Ахмадияны жашыды аскердеги, Ахмат. Зулийхат биледи ол урушда болгъанын. Была уа:
– Уруш къайда, ол къайда, анабыз? – деп къоядыла, аны аллай бирни ангыламагъан сунуп.
Аны ючюн ол уллу келиннге, гитчелеге да гурушха болмайды – аяп этгенлерин ангылайды. Бюгюн а къалай эсе да женгил болуп къалгъанды жюреги. Алай жарыкъ эди тюшю. Аны огъурлу болгъаны къууандырады ыннаны. Ол анда жангыз баласыны атасы Ахмадияны кёргенди да, энди биледи, Ахматчыкъны абынмазлыгъын.
Бир сейир, дуппурлу, чунгурлу жерледе айлана эди Зулийхат, аллына Ахмадия чыкъгъанда аскерчи кийимлери бла.
– Жол болсун, Жумарукъ! – алай айтыучу эди Зулийхатха баш иеси.
Аны жаш бетин кёрюп, бир бек уялды Зулийхат, къарт болуп къалгъаны эсине тюшюп.
– Билеме, Ахматчыкъгъа къайгъы этип айланнганынгы. Кёремисе ол тейри къылычны тюбюндеги агъачны? Тюз ортасына къара. Алайыды Ахмат тургъан жер. Мен андан келеме.
– Сен а анда не эте эдинг, жашчыкъны атасы?
– Мен аскерчи болгъанымы, мында жатханымы да унутханмы этгенсе? Келип кетген эдинг да?
Ахмадия ёпкелеген этгенча кёрюндю да, жарсыды Зулийхат.
– Былайымы эди ол? Таныялмай къалгъанма, Аллах хакъына. Унутхан этген сунма.
– Уруш тюбюн башына айландыргъанды да, къайдан таныгъын. Ахматха уа къайгъы этме. Сау-саламат жыйыллыкъды юйге. Жигитди ол.
– Ол барындан да бек ушайды санга.
– Билеме, – деди да, ышарды Ахмадия.
Ах, къалай ариу ышара эди ол! Алай уянып къалгъанына бек жарсыды Зулийхат, кёзлерин жангыдан къысып да турду бир кесек, алай къачхан эди ол ариу тюшю. Къайтамыды аллай тюш?
Кёп олтурду арбазда, сагъышха кетип. Артда уа, эсин жыйды да, айтды келинине:
– Жашым Ахмат тургъан жерни башын тейри къылыч алып турады. Сау-саламат къайтырыкъды юйге, жарсыма, келин!
