21 января, 2022 - 11:45
Заниколаны Ислам КъМКъУ-ну медицина факультетин бошагъандан сора, Читада реанимация эм анестезиология жаны бла ординатурада окъугъанды. Бусагъатда Москвада «Ниамед» деген энчи иели клиникада эм ара шахаргъа жууукъдагъы Григорьевскде врач-терапевт болуп ишлейди. Таулу жашны юсюнден газетледе жазадыла, аны ишине бийик багъа бередиле. Биз да аны юсюнден алгъаракълада къысха хапар айтхан эдик, бюгюн а аны бла ушакъны басмалайбыз. – Ислам, бизни университетден сора Москвада, башха уллу шахарлада да ишге алмайдыла, дейдиле сен а эки жерде да жетишимли урунаса.
- Ислам, бизни университетден сора Москвада, башха уллу шахарлада да ишге алмайдыла, дейдиле сен а эки жерде да жетишимли урунаса.
- Билими хунери да болгъан врач бусагъатда Россейде ишсиз къаллыкъ тюйюлдю. Битеу шахарлада да терапевтле жетишмейдиле. Университетлени медицина факультетлеринде асламысында къызла окъуйдула, аланы кёбюсю декретден сора медицинагъа къайтмайдыла, бир бирле тынчыракъ гыржын излейдиле. Медицинада жаланда анга кертичиле къаладыла.
Мен иш излей келгенимде, бек тынч ётген эдим билимими ачыкълагъан ушакъдан. Сынау халда юч ай ишлегенме. Сора жериме тохташханма.
Москва медицинада биринчи атламларын этгеннге бек иги жерди. Бир кюннге отуз адам келеди манга, аладан сора юйлерине чакъыргъанлагъа барама. Бир жол ковид болгъанбыз деп, бирле чакъырадыла. Босагъаларындан киргенимлей, бир жууукъ адамла жашагъанларын сезген эдим. Ала уа – къарачайлыла! Кесибизни тилибизде сёлешип, алай къууаннган эдик барыбыз да!
- Ара шахарда къалыр умутунг а бармыды?
- Угъай, угъай! Мен туугъан жеримден, атамдан, анамдан, жууукъларымдан, тенглеримден узакъда жашаууму оздурургъа боллукъма деп, бир кере окъуна эсиме келмегенди. Алыкъа усталыгъымы ёсдюрюрге керекме. Чынтты врач болама деген арымай-талмай билимин ёсдюрюрге керекди.
- Москвада, башха шахарда болсун, кавказчылагъа фатар тапхан къыйынды, дейдиле. Ол кертимиди?
- Хау, биринчи заманлада фатар излей сёлешсем, миллетими сора эдиле. Алай бусагъатда кёп сайтла быллай жорукъ чыгъаргъандыла: фатарланы иелери не миллетли квартирантла излегенлерин жазаргъа эркин тюйюлдюле. Энди тынчыракъ болгъанды. Миллетчилик – адамсызлыкъны шартыды.
- Мындан врачла Москваны къатында шахарлагъа барып да, къалай ишлесинле, фатаргъа тёленнген хакъ бийик болур?
- Москваны тийресинде фатарлада жашагъан врачлагъа аренда хакъларыны токъсан процентин къырал тёлейди. Мен коммунал жумушлагъа берген ахчаммы башындан жаланда беш минг сом тёлейме. Сора Москвада иш хакъ 80 минг сомдан башланады. Бусагъатда ара шахарда таулу врач жашла аз тюйюлдюле, кавказ халкъланы башха келечилерине да къайда да тюберге боллукъду.
Исламны анасы, журналист, поэт, Мёчюланы Кязимни фондуну таматасы Аппайланы Лариса:
- Нальчикде медицина факультетни бошагъандан сора, Ислам къагъытларын тюрлю-тюрлю вузлагъа жибереди. Сора Читада университетни ординатурасында реанимация эм анестезиология бёлюмюнде бюджет халда окъургъа онг болгъанына жууап келеди. Мен:«Ахча тёлесек да, мында окъу», - дейме. Ол а: «Мен энди уллу жашма, кесими башымы кечиндирирге керекме», - дейди. Аны Читагъа ашыргъанымда, Минводлада аэропортдан юйге дери жиляп келген эдим. Алай сабийни жолундан тыяргъа жарамагъанын а ангылай эдим…
- Читада окъугъан къыйынмы эди?
- Окъугъан къайда да тынч тюйюлдю. Алай мен анда ишлеген да этгенме: поликлиникада, сора больницаны реанимация бёлюмюнде да. Алай узакъгъа барсанг ангылайса биз жаннетде жашагъаныбызны. Сууукълукъ 50 градусха жетеди анда!
Сора дагъыда неге сейир этгенме: жангыз жашагъан къарт адамла бек кёпдюле. Жаш адамла Новосибирскге, Санкт-Петербургга, Москвагъа кетип барадыла. Абаданла уа кеслери къаладыла, башларын къартлыкъ, ауруула басып…
Исламны анасы Аппайланы Лариса:
- Мени акъылыма кёре, кесине махтау, тынчлыкъ излеген адам медицинадан кери турургъа керекди. Тынгылайма да Исламгъа, ангылайма: медицина – ол къара ишди, тёзюмлю эм халал болургъа керекди, бир билим азлыкъ этеди. Сизни намысыгъыз тёппегизде болсун, алай сабийлени атасыны аякъларын ишде погрузчик сындыргъан эди. Бек апчыгъан эдик ол кезиуде.
Ишлемей онгум жокъ, юйде уа аны къатында, сау болгъунчу, адам турургъа керек эди. Исламны уа ол кезиуде медицина факультетге кирип, кёлленип айланнган заманы эди. Жангы тенглери, сейирлик студент жашауу… Алай, юй халыбызны ангылап, академиялы отпуск алады сау жылгъа, сора атасына къарайды, Аллахха шукур, ол да сау болады, жаш да окъуууна къайтады… Мен ол заманда ангылагъанма: врачха адамлыкъ, халаллыкъ, къатылыкъ да керек болгъанларын.
- Ислам, Читагъа дери иш сынауунг болгъанмыды?
- Хау, 2018-2019 жыллада психоневрология диспансерде бек къыйын саусузла тургъан бёлюмде медбрат болуп ишлегенме. Ол эки жылда кёп затны кёрюрге, эслерге юйреннгенме. Жаланда китап окъугъан бла врач болуп къалмайса. Жашауда практика керекди.
Бусагъатда Москвада неврология жаны бла жарсыулары бла келселе, мен шарт билеме, къайсын кесим багъаргъа, къайсын а психиатргъа жиберирге кереклисин. Жарсыугъа, бу пандемияны хатасындан неврология ауруула да жайыла барадыла.
- Сен кесинг коронавирусха къажау дарман салгъанмыса?
- Бек биринчи, башха врачлача, мен да ауругъанма. Артда дарман салгъанма. «Спутник V» тюрлюню сайлагъан эдим. Ревакцинация этерге заман жетип келеди, аны да этдирликме.
Вакцина толусунлай сакъламайды ковидден, алай мен Москвада участогумда кёргеними айтайым: дарман салдыргъанла женгилирек ауруйдула. Бек башы уа, эрттеден келген къыйын ауруулары болмаса, адам ёлмейди. Битеу тыш къыраллада да статистика анга шагъат этеди.
Бош хапарлагъа тынгыламай, кеси аллыгъызгъа статистиканы ачып, къайсы къыралда ненча адам ёлгенин эм алада халкъны къаллай бир процентине дарман салыннганын бир тинтигиз.
Жашауун сакъларгъа итиннген адам дарман салдырыргъа керекди. Къаллай бир адамыбыз кетди аз санлы халкъыбыздан. Вакцинация тыш къыралладача озса эди, сексен-токъсан процентге жетип, ёлюм аз боллукъ эди.
- Жер башында биринчи болуп Австрия битеу анда жашагъанлагъа вакцинацияны борч этип къойгъанды. Этмегенле бек уллу тазирле тёлерикдиле.
- Мени акъылыма кёре, Австрияны сынауун башха къыралла да хайырланырыкъдыла.
- Москвада вакцинациядан бегирек къоркъгъанла кимледиле?
- Абаданла. Аланы мен ангылайма, эрттегили ауруулары кёпдю. Хар бирине ангылатама: алгъа саулугъугъузну тинтип, андан сора къарарыкъбыз, жараймыды сизге дарман салыргъа, огъесе угъай, деп. Мен, анамча, назмула жазалмай эсем да, ариу сёлеширге кюрешеме.
Исламны анасы Аппайланы Лариса:
- Сёзню кючю чексизди. Анама Ислам сёлешсе, ол алай къууанады. Анам да, мен да больницагъа тюшген кезиулерибизде къатыбызда Ислам тургъанды. Читада, Москвада болсун къыйналгъан адамгъа, жан аурутуругъун билеме.
… Ишлейдиле таулу жашла Россейни битеу шахарларында да, таулу таза ниетлери, билимлери баш ышанлары болуп. Аны ючюн а ата-аналагъа энчи ыспас этерге керекди.
