6 февраля, 2022 - 11:12
Россей Федерацияны эм бийик жерлеринде къуралгъан «Приэльбрусье» Миллет паркны тамата къырал инспектору Узеланы Юсюп кесини ишини, ол кёз-къулакъ болгъан тийрелени, алада жашагъан жаныуарланы юслеринден хар нени да жик-жиги бла биледи дерчады. Юсюп анда эрттеден бери уруннганын эсге алсакъ, ол да хазна сейир тюйюлдю. Бу огъурлу, жарыкъ кёллю, халал адамны юсюнден аны бла бирге ишлегенле кёп ариу сёз айтадыла. Биз Ахматланы Рамазанны аны бла ушагъын басмалайбыз.
- Юсюп Ильясович, Миллет паркда урунуу сизге не магъананы тутады?
- Тюзюн айтханда, мен аны бош алай угъай, жашауумда энчи магъаналы ишча кёреме. Адам улу жаратылгъанлы бери жер башында эм уллу байлыкъгъа табийгъат саналады. Алай заман оза баргъанда, таза, къоркъуусузлу жашил къудуретге аяулу кёзден къараргъа, аны сакъларгъа кереклиси баям болгъанды. Ол себепден 1986 жылда РСФСР-ни Правительствосуну бегими бла Къабарты-Малкъарда Элбрус эмда Зольск районлада Миллет парк къуралады. Бу оноуну баш мураты – Ара Кавказны болмагъанча аллай тамашалыкъ табийгъатын сакълауду, туризмни, тау-лыжа спортну эмда альпинизмни айнытыуду. Мен мында ишлеген кезиуде бу тийрени тынгылы тинтгенме, билеме. Ол а, къысха айтханда, жюз минг гектардан аслам жерди.
- Ишигиз не бла байламлыды?
- Биз, коллегаларыбыз бла бирге, жыл сайын жангы терекчикле орнатыргъа кюрешебиз. Бу ишге паркда уруннганладан сора да, школчуланы, студентлени, районда жашагъанланы да чакъырабыз. Быллай агъач ёсюп башлагъанын кеси кёзюнг бла кёрсенг бек хычыуунду. Бюгюн гитче терекчикле аякълансала, бир он жылдан сора алайда тынгылы агъач чыгъады. Ары уа жаныуарла, къанатлыла да келедиле.
Биз дагъыда биотехника жумушла бла кюрешебиз. Инспекторла кюн сайын рейдле бардырадыла, от тюшмезча, браконьерле келмезча кёз-къулакъ боладыла.
- Сиз агъачха терк-терк бара туруучу болурсуз: анда кимле жашагъанларын сизден иги киши да биле болмаз?..
- Миллет паркны тийресинде жашагъан кийик жаныуарланы эсеплеп турабыз. Мында айыуланы, къашха эчкилени, жугъутурланы, къабанланы, бёрюлени, сюлесинлени, борсукъланы, журланы, тюлкюлени, шакалланы, Терс-Къол тарында уа барсны окъуна кёрюп тургъанбыз. Къанатлыланы саны да уллуду: гриф, кавказлы балабан, лячин, къуш эм башхала. Аланы барына да тюз агъачны кесинеча къоруулау, себеплик, айныр онгла керекдиле. Биз жаныуарлагъа деп жер-жерледе хант туз къоябыз. Алагъа аш орунла ишлейбиз, арпа, нартюх, мирзеу сатып алабыз.
Алай бла паркда, айтханымча, жаныуарланы, къанатлыланы, наныкъланы, жууаланы къадар тюрлюлери барды. Жарсыугъа, бу ариулукъгъа шош туруп къараргъа, татыуун алыргъа кёбюсюнде заман болмаучуду. Алай дагъыда мен аны эсде къалырча этерге кюрешеме: бош заман чыкъса, ары-бери барып, агъачны, къаяланы, адамланы эмда жаныуарланы суратха тюшюреме.
- Жашауугъузда аберини тюрлендирирге сюерикмегиз?
- Мен ишими жаратама, къалай жашау этгениме да ыразыма. Алай дагъыда бизни къыралда табийгъатха, тёгерекдеги къудуретге асламыракъ эс бурулса иги боллукъ эди деп алай оюм этеме.
Бюгюнлюкде Миллет паркланы, битеу къорууланнган тийрелени ишчилери борчларын толтурургъа кюч-къарыуларын аямайдыла, къармашадыла. Алай жер башыны «ёпкелерин» сакъларча андан да кёп иш этерге керекди.
- Коллегаларыгъыздан кимлени белгилерге сюесиз?
- Озуп кетген профессионал эмда юбилей байрамла эмда Жангы жыл бла Миллет паркны башчысыны къуллугъун толтургъан Чочайланы Маликни, аны орунбасарларын - Залийханланы Хусейни бла Батырбекланы Ахматны, коллегаларымы, бизге болушлукъ этгенлени барын да алгъышлайма, саулукъ, насып, тутхан ишлеринде жетишимле тежейме.
