6 мая, 2025 - 09:57
Лъэпкъ щэнхабзэм къыпхуэмылъытэн хэлъхьэныгъэ хуищIащ зыхужаIэ творческэ цIыхухэм ящыщт Мэзыхьэ Борис. Псэужамэ, мы мазэм абы и ныбжьыр илъэс 85-рэ ирикъунут. Лъэпкъ литературэми журналистикэми абы зэфIэкI лъагэхэр къыщигъэлъэгъуащ, а унэтIыныгъэхэмкIэ Iуэхугъуэ куэдым я зэхэублакIуэуи щытащ. Художественнэ творчествэми, жылагъуэ лэжьыгъэхэми, зыпэрыта унафэщI къулыкъухэми ехъулӀэныгъэфӀхэр щиIэт абы.
Мэзыхьэ Борис Беслъэн и къуэр 1940 гъэм мэлыжьыхьым и 7-м Щхьэлыкъуэ къыщалъхуащ. Курыт еджапӀэр а къуажэм къыщиухащ. МэкъумэшыщӀэ унагъуэм къихъукӀа щӀалэр школ нэужьым япэщIыкIэ колхозым щылэжьащ, иужькIэ Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетым щеджащ. Мэзыхьэр къулыкъу ӀэнатӀэ зыбжанэ пэрытащ: ар щылэжьащ печатым и щэхухэр щахъумэу КъБАССР-м щыӀа ӀуэхущӀапӀэм, «Адыгэ псалъэ» газетым (корреспонденту, къудамэм и унафэщӀу, жэуап зыхь секретару, редактор нэхъыщхьэу), КПСС-м и обкомым печатымкӀэ, телевиденэмрэ радиомкӀэ и къудамэм и унафэщӀу. Борис тӀэунейрэ хахащ Къэбэрдей-Балъкъэрым и Совет Нэхъыщхьэм и депутату. Ар илъэс 40-м нэблагъэкIэ КъБР-м и Журналистхэм я зэгухьэныгъэм и унафэщӀу щытащ.
ИгъэзэщIа лэжьыгъэм хуэфэщэн пщIэи игъуэтыжащ Борис. Ар Урысей Федерацэм щэнхабзэмкӀэ щӀыхь зиӀэ и лэжьакӀуэщ, абы къыфIащащ Адыгэ, Къэрэшей-Шэрджэс Республикэхэм щӀыхь зиӀэ я журналист цӀэ лъапӀэхэри. Мэзыхьэм къыхуагъэфэщащ СССР-м, Урысей Федерацэм я Журналистхэм я союзхэм я саугъэтхэри, ЩӀыхь, Щытхъу тхылъ зыбжани.
Абы и IуэхущIафэхэм ущытепсэлъыхькIэ, япэ игъэщыпхъэу къыщIэкIынщ Мэзыхьэ-тхакIуэм и зэфIэкIхэр. Сыту жыпIэмэ, лIэщIыгъуэ ныкъуэм щIигъукIэ зыпэрыта журналист лэжьыгъэм и къежьапIэ хъужар пасэу тхэным гу зэрыхуищIарагъэнщ.
Критикхэми, тхакӀуэхэми, щӀэджыкӀакӀуэхэми Мэзыхьэр нэхъыбэу къызэрацӀыхур ар адыгэ новеллистикэм и зэхэублакӀуэу зэрыщытымкIэщ. ТхакӀуэ куэдым къехъулӀэркъым псалъэ мащӀэкӀэ гупсысэшхуэ къэӀуэтэныр, ауэ Борис а жанр мытыншым дэгъуэу хэзэгъащ. Яхэткъым абыхэм зи зэхэлъыкIэкIэ мыгъэщIэгъуэн, зи мыхьэнэкIэ мыкупщIафIэ, зи гъэпсыкIэкIэ зыгуэр хуэныкъуэ, зи бзэкIэ мышэрыуэ, акъыл жанкIэ мыухуэнщIа. АбыхэмкӀэщ зэман кӀэщӀым къриубыдэу ар тхакӀуэ цӀэрыӀуэ зэрыхъуар. А тхэкӀэ лӀэужьыгъуэмкӀэ абы лъэщӀыхьа къахэкӀагъэнкъым нобэрей ди тхакӀуэхэм.
Илъэс щэ ныкъуэм нэблагъэкIэ хуэлэжьащ ар ди литературэм, абы и кIуэцIкIэ и къалэмыпэм къыщIэкIащ ди литературэм и тхыдэм зэи щымыужьыхыжын тхыгъэ хьэлэмэт куэд – и рассказхэрауи, и новеллэхэрауи, и повестхэрауи ирехъуи. Апхуэдэхэщ «Гъуэгупэ псалъэ», «Вагъуэзэшибл», «ПцӀащхъуэ хужь», «Мыл чэщанэ», «Мазэхэ жэщ», «Бжьыхьэр пщӀащэ пылъэлъыжыгъуэщ», «Къуажэ пшыхьхэр», «ЩIым и гулъ» тхылъхэр, нэгъуэщIхэри, къищынэмыщIауэ, урыс тхыгъэ куэди зэридзэкIащ. Мэзыхьэ Борис и творчествэм щыгъуазэм жиIэфынущ абы и Iэдакъэ къыщIэкIа тхыгъэхэр зыхэгъуэщэн зэрыщымыIэр, ар зи хъэтI щхьэхуэ, езым и темэрэ и псэлъафэрэ зиIэж тхакIуэ гъэщIэгъуэну зэрыщытар.
Мэзыхьэ-журналистым и гугъу пщIымэ, а къалэн мытыншри хъарзынэу ехъулIэу илъэс куэдкIэ ирихьэкIащ, а IэнатIэм щилэжьащ ущIыщытхъун Iуэху щхьэпэ куэд. Ар пасэу дихьэхат журналист IэщIагъэм. Адыгэ журналистикэм абы щхьэузыхь хуищIащ и щIалэгъуэр, Iуэху зехьэкIэм, цIыхухэр зэщIэгъэуIуэным, абыхэм я лэжьыгъэр къызэгъэпэщыным, унафэ яхуэщIыным, гупышхуэм я творческэ гукъыдэжыр убзыхуным зэрыхуэIэижьри къыщигъэлъэгъуащ а IэнатIэм. «Ленин гъуэгу», иужькIэ «Адыгэ псалъэ» зыфIащыжа газетым къулыкъу зэхуэмыдэ зыбжанэ щрихьэкIащ, редакцэм щыIэ лэжьыгъэ лIэужьыгъуэ псори игъэунэхуащ, IэнатIэ къэс езым и Iуэху бгъэдыхьэкIэм и лъэужь къыщигъанэу.
Мэзыхьэ Борис 1982 гъэм къыщыщIэдзауэ илъэс 15-кIэ «Адыгэ псалъэ» газетым и редактор нэхъыщхьэу лэжьащ. Ари ирикъунт зылI и къалэну епхьэкIыну. Ауэ Борис а гъэ дыдэм щегъэжьауэ а къалэным и гъусэу зэрихьащ ди республикэм и Журналистхэм я союзым и унафэщI къулыкъури. Емышу и гуащIэ хилъхьащ жылагъуэ лэжьыгъэми.
Газетым и редакцэм щыщылэжьа зэман мымащIэм, илъэс 28-м, Мэзыхьэм къаруушхуэ ирихьэлIащ республикэ мыхьэнэ и пщалъэу адыгэбзэкIэ къыдэкI ди газет нэхъыщхьэр егъэфIэкIуэным, и бзэр узэщIыным, хэкум Iуэхугъуэшхуэу къыщыхъу псоми жану пэджэжу ар къыдэгъэкIыным. А зэманырщ зыхуэзэр ди бзэр тэмэму джыным, къэгъэсэбэпыным, ди хабзэ дахэхэр къэгъэщIэрэщIэжыным пыщIа Iуэхугъуэшхуэхэм газетым и гупэ нэхъ щыхуигъэзар. Пэжщ, къэралым къыщыхъуа зэхъуэкIыныгъэ инхэр а псоми я лъабжьэщ. Ауэ газетым и унафэщIыр, журналист гупыр а зэхъуэкIыныгъэм хуэмыхьэзыру къыщIэкIамэ, зэрыхъунур гурыIуэгъуэт.
Мэзыхьэ-редакторырщ зи фIыщIэр зэкъуэш республикищым – Къэбэрдей-Балъкъэрым, Адыгейм, Къэрэшей-Шэрджэсым – адыгэбзэкIэ щытрадзэ газетхэм я номер зэхэтхэр пIалъэ-пIалъэкIэрэ къыдэкIыныр хабзэ зэрыхъуари. Къыпхуэмылъытэн хуэдизщ, хамэ къэралхэм я мызакъуэу, ди къэралми, ди Кавказ Ищхъэрэ дыдэми щикъухьа адыгэ лъэпкъыр зэшэлIэжын, я псэукIэкIэ, я лэжьыгъэкIэ, я культурэкIэ нэхъ зэрыщIэ хъун папщIэ, а номер зэхэтхэм мыхьэнэуэ яIэр.
Борис зыцIыхуу щытахэм къыдэлэжьахэм зэрыжаIэжымкIэ, ар гъэсэныгъэ дахэ, хабзэшхуэ зыхэлъ, пщIэ зиIэ, цIыхур зылъытэу щытащ. «Мэзыхьэ Борис бгъэдэлът цIыхугъэ щытыкIи, лэжьакIуэ хьэл-щэни, ныбжьэгъугъэ пэжи. ШыIэныгъэшхуэ хэлът абы. Псом хуэмыдэу ар наIуэ къыщыхъуар унафэщI къулыкъум щыпэрытарщ. И унафэм щIэтым зыгуэркIэ лэжьыгъэр къызэпиудамэ е щхьэусыгъуэ гуэркIэ игу зригъэбгъамэ, макъ зегъэIэт къыхэмыкIыу, хуабжьу пкърыхьэ жыIэкIэкIэ зригъэцIыхужырт – игъэукIытэрт, ауэ губжьыр зэи зытригъэкIуакъым. И зыIыгъыкIэ къудеймкIэ пщIэ зыхууигъэщIырт, сыт щыгъуи нэщхъыфIэт, и унафэ щIэтхэм я лъэр игъэжану. Гудзакъэ зиIэ редактор нэхъыщхьэу щытащ, удэлэжьэнуи укъыдекIуэкIынуи егъэлеяуэ цIыху тыншт», - къыхощыж абы къыдэлэжьахэм я гукъэкIыжхэм.
Мэзыхьэ Борис езым и псалъэхэмкIэ жытIэнщи, зэгуэр «гурыщIэ пщтыр зыхуищIа «пщащитIым» – литературэмрэ журналистикэмрэ – зыр адрейм япэ иримыгъэщу хуэпэжащ, ахэр егъэфIэкIуэнымкIэ хузэфIэкIыр ищIэу псэуащ. И гъащIэр хуигъэпсащ адыгэ литературэмрэ журналистикэмрэ я зыужьыныгъэм, абыхэм ятригъэкIуэда гуащIэдэкIырщ лъэпкъ тхыдэм абы и цIэр къыхэзынари.
ЩхьэщэмыщI Изэ.
