4 октября, 2022 - 15:34
Тюрсюнюне кёре бу битимни бизни республикада эки тюрлюсю – къара эм къызыл дугъумла ёсдюрюледиле. Баш жерни уа къара дугъум тутады. Аны себепли хапар да битимни ол тюрлюсюню юсюнденди.
Къара дугъум – ол бийиклиги 1-1,5 метрге жетген, кюл бетли-саргъылдым кёп бутакълары болгъан юлкюдю. Чапыракълары жюрек формалыладыла, ариу ийислиледиле. Гюллери бутакълада тизгин-тизгин ёседиле, жумуртха формалыладыла. Жемишлери тёгерекледиле, ичлеринде кёп урлукълары боладыла.
Юлкю кеси аллына агъачлада, череклени бла кёллени жагъаларында, мылылыкъ аслам болгъан жерледе ёседи. Адамла аны кеслерини жер юлюшлеринде, дачаларында ёсдюредиле. Битим май-июнь айлада чагъады, жемишлери июль-август айлада бишедиле.
Дарманнга дугъумну каполлары, жемишлери, чапыракълары, тамырлары, бутакъларыны къабукълары да хайырланыладыла. Аны жемишлеринде тюрлю-тюрлю органикалы кислотала кёпдюле. Чапыракълары углеводла, минерал тузла, дубиль веществола бла байдыла. Битимни жемишлери эм согу адамны ашха ачадыла, аны аш орунун бла чегилерин тап ишлетедиле, аурууун сынтыл этедиле, витаминле бла жалчытадыла. Чапыракъларындан этилген суу терлетирге, сууукъ тийип ауругъаннга багъыуда, жел ауруугъа эм подаграгъа къажау кюрешде хайырланылады.
Медицина илмуда дугъумну къургъакъсытылгъан жемишлери авитаминозгъа, къан азайыугъа, желге, жугъуучу, гастрит аурууладан багъыуда иги болушадыла. Халкъ медицинада да битимни тамырларындан, къабугъундан, бутакъларындан, кёзлеринден, чапыракъларындан, жемишлеринден къайнатып этилген сууну солуялмай къыйналгъанлагъа, жётелге, баш ауруугъа къажау кюрешде хайырланадыла.
