19 декабря, 2023 - 15:32

Жашларыбыз, къызларыбыз медицинаны бек къыйын эмда сейир ызларын сайлап, кеслерини усталыкъларында хунерли, билимли да болгъанларын ачыкълайдыла. Ангылаулары бийик даражада болгъанын баямлай, бирси жерледе сынам жыйышдырып, билимлерин а мында хайырланнганлары ючюн хурметлеригинг келеди.
Медицинада ишлеген жаш тёлюбюзню сагъына, аланы арасында Муртазланы Алимни да айтыргъа тийишлиди. Ол «Задняя фиксация шеи», «Малоинвазивная фиксация на позвоночнике» дегенча эм къыйыннга саналгъан операцияланы республикада биринчи болуп этгенди. Башхача айтханда уа, тюкюрюгюн окъуна жуталмагъан тиширыугъа болушуп, аны жашауун женгиллетгенди.
Бюгюнлюкде Муртаз улу Республикалы клиника больницада сочетанная травмаланы бёлюмюнде бла «Инимед» клиникада нейрохирург-вертебрологду. Биз аны бла тюбеп, ушакъ этгенбиз.
- Алим, нейрохирург-вертебролог – ол кимди? Сенича усталыгъы болгъан врачха адамла къаллай жарсыулары бла келедиле?
- Мени усталыгъым сырт сюекни эмда сырт сюекни жилигинде тюберге боллукъ ауруулары бла байламлыды. Нейрохирургияны юсюнден айтхан заманда уа – ол медицинада эм уллу ызладан бириди. Вертебролог а сырт сюекге къарайды.
Биз чырмылтынлары (грыжа), сыннганлары болгъанлагъа сууукъ ётдюрюп, аны хатасындан аякълары-къоллары гыжы болгъанча кёрюнюп къыйналгъанлагъа, башха-башха чып тюшюп, санлары тебалмай къалгъанлагъа, сингирлери, беллери, сыртлары аурутханлагъа, сырт сюекни ичиндеги жилигинде жарсыулары болгъанлагъа, башхалагъа да болушабыз. Больницада сырт сюеклерин сындыргъанлагъа неда чырмылтынлары, огъесе кёпгенлери болгъанлагъа операцияла этеме. «Инимедде» уа ауругъанны селейтирча блокада уколла, чырмылтынны неда кёбюуню ёсюулери тохташырча физиопроцедурала этебиз.
Болсада блокаданы юсюнден айтхан заманда, аны терк-терк этерге жарамайды. Ол ачытханны жаланда аз заманнга селейтеди, аурууну неден къозгъалгъанын кетермейди.
- Саулукъ сакълауда энчи нейрохирургия ызны уа нек сайлагъанса?
- Кесибизде КъМКъУ-ну медицина факультетин бошап, артда Краснодарда къырал медицина университетни неврология эмда нейрохирургия кафедрасында неврология ыздан интернатураны ётгенме. Анда окъуй тургъанымда, «Крайны саулукъ сакълау арасы» деген аты бла энчи клиникада онгсузлагъа аппаратла бла болушхан реабилитолог болуп тургъанма. Ызы бла, дипломуму алгъанымдан сора, врач-невролог болуп да ишлегенме.
Ма ол заманда сагъынылгъан клиниканы директору Меланья Алексеевна Кохан манга не травматологга неда нейрохирургга окъусанг иги боллукъ эди, дейди. Аны айтханыны эмда болушлугъуну, ол а окъууума керекли ахчаны жарымын тёлеген да этгенди, себеплиги эмда хайыры бла бюгюнлюкде нейрохирург усталыкъда ишлейме. Сау болсун, бек ыразыма анга.
Аны болушлугъу бла Краснодарда Очаковский атлы илму-излем институтда нейрохирургия ызгъа тюшюннгенме. Врач-нейрохирург дипломну алгъанымдан сора да, бу арада ишлеп, сынам жыйышдыргъанма.
- Къолунга скальпельни алгъан кезиуюнгде къаллай сагъышла келедиле, къоркъамыса?
- Биринчи ишлеп башлагъан заманымда къоркъа болмазма деп сунуучу эдим. Алай сен адамны жашауу, саулугъу ючюн жууаплы боласа. Аны унутургъа жарамайды. Манга операцияны кезиуюнде кюч-къарыу берген а – мен этген иш къыйналып тургъанны жашауун женгиллетиригини юсюнден сагъышларымдыла.
Сора мен таза диннге ийнаннган адамма. Аллахны жанындан да хар операциямы этгеним сайын болушлукъну сезгенлей турама. Шукур, эндиге дери аланы барысы да тынгылы, жарсыусуз бола барадыла. Операция тап бошалса, жюрегинге келген хошлукъ сезимни айтып ангылатхан къыйынды.
- Бирде врачны жыл санына къарап, аны сынамы уллу тюйюлдю деп, къоркъгъанла да боладыла. Не дерге боллукъса аны юсюнден?
- Кесим да тюбегенме аллай болумгъа. Биз барыбыз да адамлабыз. Баям, мен да алай сунарыкъ болур эдим. Заман бара-барса, жамауат кёреди адамны къалай ишлегенин. «Жаланда ишлемеген врачда болмайдыла операциядан сора чыкъгъан соруула», – деп айтыучудула хирургла. Ол тюздю – адам кесини жюреги бла сайларгъа керекди къайсы врачха барлыгъын.
- Кесинги жетишимлиге не заманда санаргъа боллукъса?
- Республикадан тышына чыкъмай, ол биз огъарыда айтхан жарсыуланы барысы да кесибизде этилир онгла болсала. Дагъыда бизни сынамыбызны билип, бирси регионладан келселе. Аны ючюн тынгылы оборудованиябыз болса иги эди. Жангы амалла, инструментле да бардыла. Таматабыз Хасанби Мухамедович Тетов ол жанына эс бургъанын белгилерчады.
- Врач къадарынгда жамауатха не дерге сюерик эдинг?
- Ауруу кеси кетер, ачыгъаны да тохтар деп, тёзюп турмай, врачха заманында келип, анга багъыуну амалын заманында кёрюрге тийишлиди. Нек дегенде бир ауруу башханы да къозгъай барады, адам ауруп къыйналгъанындан сора да, алагъа багъар ючюн тёлеген хакъы да ёсе барлыкъды.
Сёз ючюн, башы окъуна тохтамай аурутуп турса, анга сагъайыргъа керекди. Ол затха заманында эс бурулса, инсульт, инфаркт, мыйыгъа къан къуюлуу дегенча къужур аурууладан сакъланып къалыргъа боллукъду.
- Кесинги насыплыгъа санаймыса?
- Атам Азнор, анам Сакинат, бирси жууукъларым къатымда болгъанлары, хар заманда кёллендиргенлей тургъанлары, сюйген ишимде ишлегеним ючюн да насыплыма.
Бош заманым аз къалады. Хирургну солуу кюню, отпуску болмайды дерчады. Отпускуму жангы амалланы, инструментлени билиуге жоралап, усталыгъымы ёсдюрюрге барама. Сен жангычылыкъланы билсенг, саусузгъа наркозну аз заманнга берирге, операцияны терк бошаргъа, жара да уллу болмазча этерге онгла чыгъадыла. Алай болса уа адам азыракъ къыйналады.