4 октября, 2022 - 11:55
Республиканы билим бериу, юйретиу учрежденияларында миллет тиллеге къайгъырыу не заманда да баш жерни алгъанды. Бюгюнледе ол уллу жарсыугъа айланнганы барыбызгъа да туурады. Ма ол себепден, жашауну излемине кёре, окъуу китапланы, анга кёре методика амалланы да тюрлене, жангыра баргъанлары сейир тюйюлдю. Къабарты-Малкъарда ол жаны бла жетишимли кюрешген Къошакъ профессионал билим берген, педагогикада ишлегенлени профессионал усталыкъларын тохтамай ёсдюрген арады – къырал бюджет учреждение.
Бу кюнледе ол арада сабий садлагъа жюрюгенлени миллет тилледе юйретиу жаны бла этиллик ишлени сюзгендиле. Аны ишин «Башламлы билим бериуню педагогикасы эм методикасы» бёлюмню ана тиллени айнытыу лабораториясыны тамата методисти Къонакъланы Любовь бардыргъанды. Жыйылыуну ишине сабий садлада эрттеден ишлеген, ол жаны бла иги сынаулары болгъан устазла, юйретиучюле къатышхандыла.
Любовь Аскербиевна, бир къауум сабий садда энчи группала ачып, ары жюрюген сабийлени (юч-тёртжыллыкъланы) саулай ана тилни хайырланып ёсдюрюуге, юйретиуге аталгъан проектни Къабарты-Малкъарны жарыкъландырыу эм илму министри Анзор Езаов къабыл этгенин билдиргенди. «Проект сынаулу халда бардырыллыкъды. Дерсле сабийлеге орус тилде, ана тиллеринде да бирча берилликдиле. Ал урумда бизни ишибиз сабий садха жюрюген ууакъ сабийлеге жарашдырылгъан программаладан онглусун сайлап, аны ана тилге кёчюрюргеди. Андан арысында уа, аны хайырланыргъа керекбиз», – дегенди ол.
Балаланы Эльмира, башланнган школлагъа эмда сабий садлада жюрюгенлеге ана тилден дерс берип тургъанлы жыйырма жылдан атлагъанды. «Сабийлени гитчеликден окъуна миллет культурагъа юйретиуге не заманда да эс бурама. Ол санда тилибизге, адетлерибизге да. Таулу сабийле бла ишлегенде, мен аллында орусча окъулгъан жомакъны ана тилге кёчюрюп, аны жигитлерини атларын, болгъан ишлени да тауча ангылата барама. Башхаладан да аны излейме. Бир да болмаса да, аланы эсинде бир зат къалыр деп. Ол методика бла ишлегенле дагъыда бардыла. Бу жангы проект ол жаны бла магъаналы болургъа айтады да, аны хайырланыргъа керекбиз», - дегенди ол.
Бёзюланы Жамиля Нальчикни экинчи номерли сабий садында ишлегенли он жылдан атлагъанды. Ишинде дайым жангы жетишмлени хайырланады, квалицификациясын ёсдюреди. Быйыл да «Современные подходы к дошкольному образованию в условиях реализации ФГОС» курсланы ётгенди. «Биз, кёп тюрлю методиканы тинтип, «От рождения до школы» деген программада тохтагъанбыз. Анга кёре ишлейбиз. Бу ана тилибизде боллукъ проектни мурдоруна аны салсакъ, ол тюз боллукъ сунама», – деп белгилегенди ол.
Аппайланы Мадина Биринчи Чегемде сабий садда ишлейди. Бу ишде сынамына жыйырма жылдан озгъанды. Ол, башланнган жумушну магъаналылыгъын чертип, окъуу программагъа математикадан, табийгъатны билиуден, башха предметледен да материалла киргенлерин, аланы ана тилге кёчюргенде, гитче сабийле ангыларча, алай ачыкъ, женгил этерге керек болгъанын эсгертгенди.
Къумукъланы Марина да Нальчикде экинчи номерли сабий садда ишлейди. Он жылны ичинде сабийлеге ана тилден дерс берип келеди. Ол бу излемлеге кёре жангы окъуу китапны, методиканы да къурауну, ары кирген материалланы сайлауну магъаналарыны юслеринден кесини оюмун айтханды. «Бу ишни этген тынч боллукъду деп, былайда бирибиз да айталлыкъ тюйюлбюз. Алай а, бу башламчылыкъ болгъунчу да эте келген ишибизди да, аны жангы проектни излеминде китап бла, башха керекле бла да бегиталсакъ, кесибиз, башхала да хайырланырча эталсакъ, муратыбыз олду», – дегенди ол.
Жыйылгъанла, бир оюмгъа келишип, бу уллу ишде «От рождения до школы» деген сыналгъан жангы программада тохтаргъа дегендиле. Аны сабий садлада ишлегенлеге деп, орус тилде психология илмуланы доктору, Гётеборг университетни профессору Николай Вераксаны, педагогика илмуланы доктору, профессор Тамара Комарованы эм «Мозаика-синтез» деген педагогика китап басманы таматасы, Москваны школгъа дери билим бериу педагог академиясыны директору Эльфия Дорофееваны башчылыкъларында педагогиканы белгили докторларыны бла кандидатларыны къаууму хазырлагъандыла.
Программаны юсюнден айтханда, Бёзюланы Жамиляны оюмуна кёре, бу иш сынаугъа берилгенли иги кесек заман болады, ол жангыртыла барады. Анда биз излеген мардада бизге дери болгъан, бу иш бла кюрешгенледен къайсы да сынау алырча жетишимле хайырланыладыла. Программаны бир ызда къуралгъан окъуу-методика комплекти барды. Анга кёре, билим алыу бла бирге сабийле хунерлерин ёсдюредиле, кёп затха юйренедиле, башламчылыкъ этерге жол ачадыла.
