26 марта, 2024 - 11:55

Улбашланы Лейля Нальчикде Республикалы сабий реабилитация арада ауругъанланы жашагъан жерлерине барып паллиатив болушлукъ берген службаны башчысыды, врач-педиатрыды. Алыкъа жаш специалистди, алай саулукъ сакълауда энди айный баргъан ызны бизде да къуралырына юлюш къошханладан, къыйналып тургъанчыкъла, аланы юйюрлери да эс табарларына къайгъыргъанладанды. Бюгюн ол бизни ушакъ нёгерибизди.
- Лейля, саулукъ сакълауда энчи паллиатив службаны нек сайлагъанса?
- Не заманда да врач сёзю бла багъады деген сейир кёрюнюучю эди. Паллиативде уа сёзню магъанасы уллуду. Сабийчиклени жаланда дарман бла сау эталмагъаныбызны ангылайбыз. Аны ючюн сёзюбюз бла къуруда саусузларыбызгъа угъай, аланы юйюрлерине да болушлукъ этебиз.
Бир-бирде жаланда адамланы жарсыуларына тынгылайбыз. Ата-аналаны, ынналаны айтханларын эшитсек, юйюрде болумну билебиз. Паллиатив – ол жаланда дарманны излемейди, анга психология, дин, волонтёр, ырысхы жаны бла да болушлукъду. Паллиатив служба бизни регионда энди ачылгъанды. Аны себепли ол неда бу амал иги болурму деп тенглешдирирге эркинбиз.
- Къыйын ауругъанлагъа къаллай болушлукъ бересиз?
- Биринчиден, ол медицина болушлукъду. Айгъа бир кере барып, сабийни саулугъунда тюрлениулеге къарайбыз, керек затланы юйдегиледен сорабыз. Сабий аппаратда тура эсе, концентраторла, кислородну берген ИВЛ, электроотсосла къалай ишлегенлерине къарайбыз, бузулгъанны орунуна башхасын беребиз. Алагъа башха затла да керек боладыла – катетерле, зондла. Дагъыда бир-бир сабийле кеслери иги солуялмай трахеостомалада турадыла, башхалары уа – гастростомалада (ашаялмагъанлагъа). Трахеостомаланы хар айдан, гастростоманы уа жыл жарымына бир кере алышыргъа керекди.
Жандауурлукъ жаны бла да болушлукъ этиледи. Сабийге пенсия берилгенликге, дарманына, керекли затларына, энчи ашына азлыкъ этеди. Ауругъанны къоюп, ишге чыгъалмагъанла да бардыла. Аны себепли социал сетьледе жазып, суратла салып, болумуну юсюнден айтабыз. Алай бла аслам ырысхы жыйылыучуду.
Спонсорланы бир къаууму дарманла аладыла, бирсилери – энчи аш. Гастростомала, трахеостомала табылмай къалгъанын билдирсек, кимле болгъанларын айтмай, келтиргенле да бардыла. Бирле аш-азыкъ, машокла бла ун, картоф, быхы, крупала, эт, жау келтиредиле. Ашны къолайсыз юйюрлеге элтебиз.
Саулай да юч бригадабызда эки социал ишчи барды. Аланы хайырлары бла энчиленнген аш поликлиникада хакъсыз бериледи. Дагъыда массажистибиз барды. Хар эки-юч айдан массаж керекли сабийлеге юйлерине барылады. Аллай тюбешиуледен сора сабийлени кёзчюклери бир кесек жарыйдыла.
- Бёлюмню къалай къуралгъанын, бюгюнлюкде ненча адамгъа къарагъаныгъызны айтсанг эди?
- Беш жыл мындан алгъа къуралгъанды. Ол кезиуде жаланда экеулен – мен бла медсестра – бар эдик. Кесими юсюмден кёп айтыргъа сюймейме, къурагъан службаны мен этгенме. Ал заманда машинабыз да жокъ эди. Юйлеге баш врачны машинасы бла барып тургъанбыз. Ол, жумушну кереклилигин ангылап, Москвагъа эки кере билимими ёсдюрюрге жибергенди.
Биринчи заманда республикада къыйын ауругъанлагъа жюрюп тургъанбыз, энди тизме да къурагъанбыз. Шёндю бригадаларыбыз 70 адамгъа къарайдыла. Тамата медсестрабыз барды. Ол сатылып алынырыкъ затланы эсеплейди. Бусагъатда ауругъанлагъа керек затла федерал программалагъа тийишлиликде алынадыла.
- Бирси паллиатив арала, службала бла байламлыкъ жюрютемисиз?
- Хау, бизден алгъа къуралгъан эди паллиатив бёлюм Республикалы сабий реабилитация арада. Аналагъа мында кёп затны юйретедиле. Абадан тёлюге да барды быллай бёлюм бла служба. Сорлукъ затыбыз болса, аладан да сорабыз.
Дагъыда биз паллиативни жаны бла социал сетьледе россей группада турабыз, билмеген, ангыламагъан затыбыз болса, анда да жазабыз. Къыралда бу служба алай эртте къуралмагъанды. Аны себепли не тюрлю сорууубузгъа да эс буруп, нени къалай этерге кереклисин ангылатадыла. Россейде сабийлеге паллиатив болушлукъдан штатда болмагъан баш специалист Елена Владимировна Поливиченко, РФ-ни Минздравында Диана Владимировна Невзорова окъуна жууапла жазадыла сорууларыбызгъа.
- Къудуретни ахшылыгъындан, насыплы анаса. Ишинг, юйюрюнг, сабийле да алыкъа ууакъла. Солургъа заман а табамыса?
- Юйюрде сабийле болсала, жашауунг энчи магъанадан толады. Ишинге, башха затлагъа къарамынг тюрленеди. Кесинг ана болсанг, быллай юйюрлеге барып, къыйналгъанланы кёрюп, юйге келсенг, Аллахха санга берген насыбы ючюн шукур этесе.
Адамгъа болушсанг, жюрегинге бютюн ыразылыкъ келеди. Аналагъа себеплик эталгъанымы кёрсем а, не бла кёллерин алайым, нелерине жарайым деп сагъышланаса.