12 июля, 2022 - 15:32
Нартхэ я зэманым псэуащ зэкъуэшищ: Тхьэгъэлэдж, Амыщ, Мамыщ жиIэу. Тхьэгъэлэджыр мэкъумэшыщIэт, Амыщыр мэлыхъуэт, Мамыщыр блэгъуаплъэт. Пщыхьэщхьэ гуэрым Амыщ и мэлым щыщ иукIри, Тхьэгъэлэдж и хум щыщ пIастэ ищIри, зэшищым зэшзэхуефэ ящIауэ зэбгъэдэст. Зыкъомрэ зэбгъэдэса нэужь, Мамыщ блэгъур къыхихщ, иплъэри, блэгъум кърихари жиIащ:
- Нарт СосрыкъуэкIэ еджэу дунейм зы угъурсыз гуэр къытехьэнущ. Ар дунейм къытехьа нэужь, ди лъэпкъыр псори кIуэдынущ. Хэт и бынми, дэищым дыдейуэ, зыгуэр дэIэпыкъуэгъуншэу, и щхьэм хьэрычэт хуимыщIэжыфу къытенэну къокI. Сосрыкъуэр дунейм къытехьа нэужь, щIыми Iэщми берычэту хэлъыр, щIым и IэфIымрэ Iэщым и дагъэмрэ щIэкIынущи, ар дунейм къытемыхьэ щIыкIэ, Амыщ, уи мэлым щыщ укIи и лыр гъэгъу, уэри, Тхьэгъэлэдж, уи мэшым щыщ зы ху фэнжей из щIыи, зы щIыпIэ гуэрым щыдвгъэгъэтIылъ, - жиIэри.
ЕтIуанэрей махуэм зэшищыр зэдэIэпыкъури, зы мэл Амыщ ейм щыщу яукIащ. Тхьэгъэлэдж и хум щыщу зы фэнжей из ху щIыгъуу яхьри, бгъуэнщIагъ гуэрым щIалъхьащ.
Абы лъандэрэ зэман зыбжани дэкIащ. АрщхьэкIэ, егупсысыжри, мэзым кIуэри, псы Iуфэм и деж зэшищым унэ хащIыхьащ. Унэм щIалъхьащ мэл гъэгъуамрэ ху фэнжеймрэ. Зэшищым я унагъуищым цIыхуу ису хъуар, цIыкIуи ини къамыгъанэу, яшэурэ а унэр ирагъэлъэгъуащ, ирагъэцIыхуащ.
Ауэрэ, зэманыр екIуэкIыурэ, нарт Сосрыкъуи дунейм къытехьащ. Зэшищри лIэри, зэшищым и ужь иту адрей я бынхэри лIэуэрэ, я лъэпкъым зы фызыжь закъуэ къинащ. Мамыщ жыхуиIам зэшищыр хуэкIуащ. Фызыжьыр дэIэпыкъуэгъуншэу, и щхьэм и щхьэпэ хуземыхуэжу къыщынэм, шхын щхьэкIэ мэжэщIалIэ щыхъум, къыжраIауэ щытар ищIэжырти, унэ ирагъэцIыхуам кIуэжри, Амыщ и мэлылымрэ Тхьэгъэлэдж и хумрэ ишхыу, щыпсэууэ щIэтIысхьэжащ.
ЗэманыфI дэкIаи абы иужькIэ. Илъэс зыбжанэкIи щыпсэуаи абдеж а фызыжьыр, зыри имылъагъуу, зыми емыпсалъэу, зыри абы деж щемыпсыхыу.
Нартым къахэкIауэ, Сосрыкъуэр лIы хъуауэ, шууэ, гуп и гъусэу къакIухьурэ губгъуэм къинащ, мэжэщIалIэу, гъуэмыладжэу.
Яшхэр яукIыу яшхыжынуи абы я Iуэхур нэсащ. Заплъыхь Iуащхьэ-Iуащхьэхэм дэкIуейуэрэ, я хъуреягъкIэ зыри цIыху щыпсэууэ ялъагъуркъым.
ИкIэм-икIэжым, заплъыхьурэ здэкIуэм, мэзым Iугъуэ мащIэ щалъэгъуащ.
- Мо Iугъуэр здэщыIэм цIыху щыIэщ, Iугъуэм фыкIуи феплъ, - жаIэри шууищ ягъэкIуащ. Шууищыр мафIэм хуэкIуэурэ, унэ хэту къахутащ. Шухэр унэ бжэIупэм зэрыIухьэу, фызыжьри гуфIэри къыщIэжащ.
- Уи закъуэ мыбы щыпсэур? - жаIэри еупщIащ ахэр фызыжьым.
- Си закъуэщ, - къажриIащ фызыжьым.
- Ди анэ, дыгъуэмыладжэщ, мэжэщIалIэу губгъуэм дыкъинащ. Шу гупышхуи дохъу, дыбгъэшхэфыну пIэрэ? - жаIащ шууищым.
- Шууищэ фыхъуми, фызгъэшхэнщ зывгъэнщIыху, фыкъеблагъэ, - жиIэри, шууищыр къиутIыпщыжащ.
Ахэр Сосрыкъуэ и гупым къахыхьэжри:
- Зы нанэ цIыкIу дыхуэзати, феблагъэ къыджиIащ, дигъэшхэну дыкъигъэгугъащ, - жаIащ. Апхуэдэу шу гупыр, Сосрыкъуи яхэту, фызыжьым деж щызэхэпсыхащ.
- ФыкIуэ, си щIалэхэ, пхъэ къэфхь, псы къэфхь, нэхъ щIэхыу сыфхуэпщэфIэнщ, - жиIэри фызыжьым Сосрыкъуэ и гупым яжриIащ.
Сосрыкъуэ и гупыр зэбгрыжри, хэт псы, хэт пхъэ къахьащ. Фызыжьым лэгъуп инитI тригъэувэри, псы изу щIалэхэм ирыригъэкIащ, езыми мафIэ щIищIэжащ.
ЛэгъупитIыр къавэу щыхуежьэм, зы лэгъупым хугу IэмыщIэ закъуэ фэнжейм кърихри хикIутащ. Мэл дзажэ закъуэ фIэлъти, абы тIуалэ тридзэщ, къыпиупщIри адрей лэгъупым хилъхьащ.
Шу гупыр зэплъыжащ, зэIущэщащ. Псоми жаIащ: «Мыбы и гугъэр сыт, абы хикIута хумрэ хилъхьа лымрэ зылI и кIэтIий кIапэ къигъэбыдэнукъым», - жаIэри.
Лэгъупыр къавэщ, хугури тIэпIри лэгъупым из пIастэ хъуащ, хьэнтхъупс Iэнлъэ ини къыщхьэщыкIауэ.
ПIастэр яубащ. Хьэнтхъупсу шынакъ зырыз ирафащ лыр вэхукIэ. Лыр вэри, шу гупым къахутрилъхьащ. АрщхьэкIэ шу гупым яхуэмышхыу лым щыщи пIастэм щыщи къэнащ. Лэпс мащIэ тIэкIу трафыхьыжри къэтэджыжахэщ:
- Дыбгъэтхъащ, тхъэгъуэ махуэр Тхьэм къуит, дежьэжынщ, - жаIэри.
Шу гупыр гъуэгум теувэжа нэужь гупсысэжащ.
- Мэл имышхыу, пIастэ шыуани абы дэщIызымыгъужи дэ гупым зыри къытхэткъым, мыбы ищIа тIэкIунитIэр щхьэ тхурикъуа, щхьэ тхуэмышхарэ? Дывгъэгъази девгъэупщI мыбы и ерыскъыр къызыхэкIамкIэ, ахъумэ къезэгъкъым апхуэдэу дыкIуэжыну, - жаIэри унафэ ящIащ, Сосрыкъуэ яхэту, шууищым ягъэзэжу еупщIыну.
Сосрыкъуэ яхэту шууищым ягъазэри, фызыжьым деж дыхьэжащ. ШууитIыр пщIантIэм къыдинэри, Сосрыкъуэ фызыжьым деж щIыхьащ.
- Ди анэ, зыгуэркIэ дыноупщIыну къэдгъэзэжащи, емыкIу дыкъыумыщIу къыджепIэтэмэ, гуапэ тщыхъунут, - жиIащ Сосрыкъуэ.
- ЖыIэ, си щIалэ, упщIэ хъуэн илъкъым, сщIэмэ, бжесIэнщ, - жиIащ фызыжьым.
- АтIэ, ди анэ, дэ шу гупым щыщ дэтхэнэми пIастэ шыуанрэ зы мэлрэ имышхыу зыри къытхэткъым. Уэ тхуэбгъэва хугу IэмыщIэмрэ лы тIуалэмрэ дрикъун щхьэ хъуа? - еупщIащ Сосрыкъуэ.
- А, Сосрыкъуэ угъурсызыр дунейм къытехьащ, - жиIащ фызыжьым, ар зэры-Сосрыкъуэр имыщIэу. Сосрыкъуэ губжьащ, и нэщхъыр зэхиукIащ, и напщIэр дригъэуеящ. АрщхьэкIэ зиубыдри еупщIащ:
- А жыхуэпIэр сыт, ди анэ? - жиIэри.
- Сэ сыщIалэу зэхэсхыу щытащ, нартхэм къахэкIауэ Сосрыкъуэ и цIэу зы щIалэ дунейм къытехьэнущ, жаIэу. Сосрыкъуэ дунейм къытехьа нэужь, дунейм и берычэтыр текIынущ. ЩIым и IэфIыр щIэкIынущ, Iэщым и дагъэр хэкIынущ, жаIэрт - псори пэж хъуащ. Ар фэ зы мэл зэрыфшхыфым къегъэлъагъуэ. Сэ фэзгъэшха хужьгъэр Тхьэгъэлэдж и мэкъумэшщ, Сосрыкъуэ къамылъху ипэкIэ къэкIащ икIи дгъэтIылъауэ щытащ. Фэзгъэшха мэлыр Амыщ и мэлым щыщщ. Сосрыкъуэ къамылъху ипэкIэ къалъхуауэ щытащ. Аращ фыщIрикъуари, аращ зыщIэвгъэнщIари. Иджы Сосрыкъуэ къалъхури, щIым и IэфIымрэ Iэщым и дагъэмрэ щIэкIащи, сыт хуэдиз фымышхами, зывгъэнщIынукъым, - къыжриIащ.
Сосрыкъуи фызыжьым ехъуэхъури, и щхьэр къыфIэхуауэ къэшэсыжри и гупым къахыхьэжащ. КъыжриIамкIэ гупыр къеупщIа щхьэкIэ, зыри яжриIакъым.
