15 ноября, 2022 - 15:40
Заманны къыйынлыгъы, ауурлугъу гуппур этген къатынчыкъ уллу къара жаулугъун да аркъасына къаплап, босагъагъа олтургъанлай, сол къолун да жаягъына тиреп, алайда сын болгъанча, къарамын тардан келген жолдан айырмай, мудах олтурады.
Кёп замандан бери алай ётеди аны хар кюню да. Эрттенликде турур, къол-бет жууар. Усхар ашап бошагъанлай, биягъы жерине олтурур да, къарамын ол жанына бурур. Бирде уа, элгенип уяннганча, жеринден терк къобар, сол къолун мангылайына салыр да, ол сакълап тургъанын эслеп къойгъанча, кёзлерин да жарты къысып, тюрслеп къарар. Сора бир такъыйкъагъа бети жарыр, ышарыр, жангыдан жан киргенча, кёзлери жарырла, кёргенини аллына чабаргъа адыргы этер, учаргъа хазырланнган къуш балача къолларын къагъып башлар.
Бираздан а бетин, жауарыкъ кюнча, мудахлыкъ басар, къолларын энишге бошлар, гуппурчукъ болур, гитчечик. Аякъларын сюркей-сюркей келир да, жерине чёгер. Терен солур, ахтыныр. Сора кёзлерин арбаздагъы жангыз терекге – кесини жангыз шуёхуна тынгысыз жашаууну шагъатына, жангыз сёз нёгерине – аралтып тохтар эм аны бла хапарлашып башлар.
– Эсингдемиди, сени бери ол келтирген эди. Къаллай гитчечик эдинг, къоркъакъчыкъ. Сени былайгъа орнатхан кюн экибиз да къолларыбыздан тутуп, тёгерегинге тепсеген эдик. Къалай насыплыла эдик биз ол заманда. Ол, мен, сен… сора кёкде жарыкъ ай, жулдузла. Кече уа алай жылы эди, кеслери да акъ кечеле, жарыкъ кечеле.
Ма, былайчыкъда, мен босагъада олтурсам, келип башын тобукъларыма салыр эди. Мен да аны чачын бармакъларым бла тарай. Сора кёкге къарар эди. Билемисе, ол кёкге къараргъа бек сюе эди, анда бир зат излегенча. Сора жулдузладан бирин кёргюзтюп: «Майна, къарачы ары, кёремисе, ол жулдузланы бек ариууду. Мен аны санга саугъа этеме», – дер эди.
Манга уа керек тюйюл эдиле бир тюрлю жулдузла, саугъала да. Ол кеси эди мени жулдузум, Аллах берген сыйлы саугъам да. Жашаууму жарытхан ариу жулдуз, саугъа да.
Къалай насыплыла эдик биз ол заманда, ах, къалай. Адамла уа аны сыйырдыла. Мен а кёп излемей эдим бу дунияда. Жаланда сюйгеним болса эди къатымда.
Ибрагимни менден алып кетгенли кёк да тюрленнгенди. Къалай эсе да бир башха тюрлю болгъанды. Кечеле да алай сууукъладыла. Бираз кечирек къалсанг, юшютюп къоярыкъдыла, тоба. Сууукъ кечеле, ачы кечеле…
Аллах хакъына энди уа кёз байлана башлагъанды. Бир жукъ да кёрмейме. Юйге кирсем да боллукъ эди. Угъай, угъай, энтта да бир азчыкъ сакълайым. Мен кетгенлей келип къалса уа. Къарап, мени кёрмесе, жюреги къыйналыр. Келир заманында аллына чыгъып сакъласам, бек сюе эди. Сууукъла уа келген, кетген да этерле. Кёпден бери да мени жангызлай къоймай, биргемедиле. Алагъа мен эрттеден бери да юйреннгенме.
Мен а бираз сакълайым, энтта да бираз, бир такъыйкъачыкъ окъуна. Ким биледи, ол бюгюн келип окъуна къалыр. Нек эсе да экибиз бюгюн бир бирге жолугъурукъ сунама. Теркирек жетсе эди ол заман…
Аллына чыгъып сакълап тургъанымы кёрсе: «Ой, мени къарылгъашчыгъым, дугъум кёз кёгюрчюнчюгюм, танг жарыкъчыгъым», – деп, къолларын кенг жайып, уллу-уллу атлап жетер эди. Аллына чабайым десем, мени уа аякъларым жерге жабышып къалыр эдиле. Асыры уялгъандан кёзлерими жерден алалмасам да, жюрегим къууаннгандан, жети кёкге чыгъар эди.
Сора тынч-тынч къатыма келип, кёзлериме да бир къарап, сермеп, къучагъына алып, тёгерек-тёгерек бурур эди. Биз нечик насыплыла эдик ол заманда. Нек эсе да бюгюн биз бир бирге жолугъурукъ сунуп турама. Аллах тилеклерими эшитип, жазыкъсыннган эсе уа… Къарт къатын тардан къарамын алмай асыры кёп сагъыш этгенден, ашхам жулдузну къалай чыкъгъанын эслемей окъуна къалды.
Арбазда ёсген алма терек да, тиширыуну хапарын бёлмейим дегенча, тауушсуз тынгылайды. Кёп жылладан бери, хар ингир сайын жаз-къыш, жауун-къар демегенлей, бу адам тардан келген жолгъа къарап жашауун ётдюреди. Заман барады, чучхурдан саркъгъан суулай. Алай эте, айла, жылла оздула. Бир кезиуде ариу къызчыкъ къарт, къарыусуз къатынчыкъ болгъанды. Алай ол унутмагъанды насыплы кюнлерин. Ала уа болгъан эдиле анда…
…Ибрагим – къарамыйыкъ, узунбойлу чырайлы жаш. Оюнну, кюлкюню сюйген. Кюле-кюле ышара айланыр. Жарыкъ кёллю, нюрю тёгюле тургъан адам. Кеси да къауум жыл шахарда туруп, уллу окъууну бошап келгенди. Элге къайтханлы бери да школда устаз болуп ишлейди. Элде анга хурмет этмеген намыс-сый бермеген хазна адам жокъду. Аны орам бла ётген заманын сакълап, саламын алыргъа сюйгенле да аз тюйюлдюле.
Бир жол Халимат суу алыргъа бара тургъан жеринде Ибрагимге тюбеп къалады. Ол жангыз кеси келе тура эди. Къалай эсе да, къыз аны жууукъ жанлагъынчы эслемеди. Ким биледи, не сагъышы болур эди башында? Кёргенлей а, асыры абызырагъандан, Ибрагимге аралып, жеринден тебалмай къалды. Ол а аны къатына жанлап: «Кюнюнг ахшы болсун, ариу къыз. Баям, мен ажашмай эсем, сен Масхутну къызыса. Машалла, къалай ариучукъ болгъанса, бетингден да нюрюнг тёгюле. Шукур болсун сени кибик жанны жаратхан Аллахха! Атынг а къалайды?» – деди.
Жаш кёп да турмай келечиле жиберди. Эки жаныны ыразылыкълары бла жууукъ заманда аланы бир юйюрлю этерге сёз тохташдырылды.
Жангылыкъ элге терк жайылды. Битеу эл сакълайды тойну. Ол кюн да къарап-къарагъынчы жетди. Эки юйде да ариу тойла болдула. Акъсакъалла боза гоппанланы кётюрюп жаш юйюрге, аладан тууарыкълагъа, аталарына, аналарына, битеу жамауатха да сыйлы Аллахдан саулукъ-эсенлик, тынчлыкъ, ырахатлыкъ, мамыр жашау тилейдиле. Субай наратлача, къызла, жашла, бир бири къолларындан тутуп, абизехге барадыла, «Асланбийде» аякъ бюгедиле. Ийнарла айтадыла. Эрттеден бери да элде быллай къууанч болмагъан эди. Хар зат да тапды. Алай Халиматны жюрегинде уа бир тынгысызлыкъ барды. Я, Аллах, хатадан, палахдан сакъла!
Тойда дагъыда биреу бар эди. Къара булутча, мутхуз болуп тургъан. Ол тойгъа къатышмады. Кенгден къарап турду. Зарланып. Сора алайдан думп болуп кетди. Къарабауур киши. Жокъ эди аны элде сюйгени, шуёху да. Аны къаллай болгъанын эртте окъуна танып, адамла андан кенг болургъа сюе эдиле.
Халиматны жюреги бошдан къайгъылы тюйюл эди. Бар эди элде андан умут этген биреу. Ол эди тойда зарланып тургъан. Аллай заман эди, хаталары болмай жалгъан даула бла кёпле жоюлгъан заман. Адамны сёгюп неда бу къыралгъа аман айтады деселе, аны тутуп, жоюп къоя эдиле. Аллай осал заман.
Той бошалгъандан сора толу ай да озгъан болмаз эди. Жаш юйюрге да келдиле «халкъны жауун» излей. Ол кюнню ачыуу Халиматны жюрегине сау болмазлыкъ жара салгъанды. Бир ингирде Ибрагимни къабакъ эшиклери къаты-къаты къагъылдыла. «Не болду, ким келди?» – деп, юйню иелери тышына чыкъдыла. Аладан эркинлик сакълай турмай, арбазгъа къауум эр киши кирдиле, башдан-аякъ къара кийинип.
– Тебире бизни бла. Сен халкъны жаууса деп къагъыт келгенди. Анда тинтирле, терслигинг болмаса, терк окъуна ызынга къайтырса, – дедиле.
Ибрагим окъуулу, билимли адам эди. Ол биле эди алай кетгенлени ызларына къайтмагъанларын. Алай ол ангыламайды кимге не хата этгенин. Кимни не бла жюрегин къыйнагъанын. Огъесе сюерге жарамаймыды? Этер амал жокъ.
Ибрагим бла Халимат а терен ахтынып, къолларындан да къаты тутуп, ахыр кере бир бири кёзлерине къарагъанда, алагъа таш, агъач да эриген болур эдиле. Ол бирсиле уа – тузакъларгъа келгенле, уугъа жайылгъан бёрю жыйыны кибик, эки сюйгенни жан-жанына тартып, бир бирден айырып кетдиле. Халимат арбазда къалды, эки къолун да сюйгенини ызындан узатып. Кёп турду ол алай, борбайлары къыркъылып жыгъылгъынчы.
Экинчи кюн ныгъышха биреу келди. Омакъ да кийинип, бетиндеги къууанчын букъдуралмай. Тойдагъы къара бауур киши ол эди, Ибрагимге да жалгъан дау жазгъан.
Аланла уа мудах эдиле. Сын ташлача тынгылашып. Билген эдиле бир эллилерине кимден заран жетгенин. Сора олтургъан жерлеринден къопдула да, бирем-бирем ол адамны къатына барып, аны бетине тюкюрюп кетдиле. Кёзлерин жерден алмай, ашхам къарангысына дери сюелди ол алайда. Андан сора элде кёрюнмеди.
Андан бери кёп жылла оздула. Халимат а бир затны да унутмагъанды. Хар кюн сайын босагъагъа олтургъанлай, Ибрагимни алып кетген жолгъа къарагъанлай кечинеди. Жангыз сюймеклигине, таза сюймеклигине кертичилей къалгъан тиширыуланы жангыз эсгертмесича.
